Sekta ya kilimo ndiyo uti wa mgongo wa uchumi wa Tanzania, ikichangia sehemu kubwa ya ajira, chakula, na mapato ya nchi. Licha ya changamoto za miundombinu na masoko, bado kuna mazao ya biashara yanayotoa faida kubwa kwa wakulima na wawekezaji, hasa wale wanaoelekeza nguvu katika kilimo cha kibiashara.
1. Parachichi (Avocado)
Faida: Mahitaji ya parachichi katika soko la kimataifa, hasa Ulaya na Asia, yamepanda kwa kasi.
Maeneo yanayostawi: Njombe, Iringa, Mbeya, Tanga, Kilimanjaro.
Soko: Nje ya nchi (export) na ndani kwa matumizi ya nyumbani.
Bei ya wastani: Kilo 1 = TSh 1,500 – 3,500 (inaweza kwenda juu kwa soko la nje).
2. Korosho
Faida: Tanzania ni mzalishaji mkubwa wa korosho barani Afrika.
Maeneo yanayostawi: Mtwara, Lindi, Pwani, Ruvuma.
Soko: Ndani na nje ya nchi, hususan India, Vietnam.
Bei ya wastani: Kilo 1 = TSh 2,000 – 4,000.
3. Karafuu
Faida: Ni zao lenye thamani kubwa na linatumika kutengeneza dawa, vipodozi na viungo.
Maeneo yanayostawi: Zanzibar, Pemba, Tanga.
Soko: Kimataifa na viwanda vya ndani.
Bei ya wastani: Kilo 1 = TSh 15,000 – 25,000.
4. Kahawa
Faida: Ni zao la biashara linaloingiza fedha nyingi za kigeni.
Maeneo yanayostawi: Kilimanjaro, Mbeya, Ruvuma, Kagera.
Soko: Soko la dunia (EU, Marekani, Asia).
Bei ya wastani: Kilo 1 ya kahawa ya punje = TSh 3,000 – 8,000.
5. Maharage ya Soya (Soybeans)
Faida: Mahitaji makubwa kwa viwanda vya mafuta, chakula cha mifugo, na maziwa ya mimea.
Maeneo yanayofaa: Ruvuma, Mbeya, Iringa, Njombe.
Soko: Viwanda vya ndani na Afrika Mashariki.
Bei ya wastani: Kilo 1 = TSh 1,200 – 2,000.
6. Alizeti
Faida: Zao muhimu kwa mafuta ya kula; viwanda vinahitaji kwa wingi.
Maeneo yanayostawi: Singida, Dodoma, Manyara, Tabora.
Soko: Ndani ya nchi kwa viwanda vya mafuta.
Bei ya wastani: Kilo 1 = TSh 1,000 – 1,800.
7. Tangawizi
Faida: Mahitaji ya kimataifa ni makubwa kwa matumizi ya viungo na tiba.
Maeneo yanayostawi: Tanga, Morogoro, Kigoma, Ruvuma.
Soko: Ndani na nje ya nchi.
Bei ya wastani: Kilo 1 = TSh 2,500 – 5,000.
8. Ufuta (Sesame)
Faida: Ufuta una bei nzuri katika masoko ya kimataifa hasa Asia.
Maeneo yanayostawi: Lindi, Mtwara, Dodoma, Singida.
Soko: Export – hasa China, Japan na India.
Bei ya wastani: Kilo 1 = TSh 2,500 – 4,000.
9. Miwa (Sugarcane)
Faida: Hutumika kutengeneza sukari, pombe, molasses, na nishati.
Maeneo yanayostawi: Morogoro, Kagera, Kilombero, Turiani.
Soko: Viwanda vya sukari na viwanda vya vinywaji.
Bei ya wastani: Kwa tani – TSh 80,000 – 120,000.
10. Zabibu (Grapes)
Faida: Zinaweza kutumika kwa chakula, juisi, mvinyo na vinyoaji vingine.
Maeneo yanayostawi: Dodoma (Chimwaga, Mpunguzi, Hombolo).
Soko: Ndani na viwanda vya mvinyo.
Bei ya wastani: Kilo 1 = TSh 1,500 – 3,000.
VIDOKEZO KWA KULIMA MAZAO YA BIASHARA
Chagua eneo lenye ardhi na hali ya hewa inayofaa.
Pata elimu ya msingi juu ya kilimo bora na masoko.
Tumia mbegu bora na zenye uthibitisho.
Ungana na vyama vya wakulima au vikundi ili kuimarisha sauti ya pamoja sokoni.
Fuatilia mabadiliko ya bei na mahitaji katika soko la ndani na nje.
MASWALI YANAYOULIZWA MARA KWA MARA (FAQs)
Ni zao gani la biashara lina faida kubwa kwa muda mfupi?
Tangawizi, parachichi na maharage ya soya huweza kuleta faida ndani ya miezi 6–12.
Je, naweza kuuza mazao moja kwa moja nje ya nchi?
Ndiyo, lakini lazima upitie taratibu za TBS, TFDA (kulingana na aina ya zao), TRA, na idhini ya usafirishaji (export permit).
Mazao ya biashara yanaweza kuleta faida kwa mkulima mdogo?
Ndiyo, mradi awe na elimu ya masoko, ashikamane na vikundi au ashirikiane na wanunuzi wakubwa.
