Kaswende (Syphilis) ni moja ya magonjwa ya zinaa (STI) yanayoambukizwa kwa njia ya kujamiiana. Ugonjwa huu husababishwa na bakteria anayeitwa Treponema pallidum, na huathiri wanaume na wanawake kwa namna tofauti. Kwa wanawake, dalili zake zinaweza kuwa zisizo wazi au zisizo na maumivu, hali ambayo huongeza hatari ya kutokugundulika mapema.
Dalili za Kaswende kwa Mwanamke
Kaswende hupitia hatua nne kuu ambazo kila moja ina dalili tofauti. Kwa mwanamke, baadhi ya dalili huweza kuonekana kwenye sehemu za siri za ndani na hivyo kupuuzwa au kutoonekana kabisa bila uchunguzi wa daktari.
1. Hatua ya Awali (Primary Stage)
Dalili huanza kuonekana kati ya siku 10 hadi 90 baada ya maambukizi:
Kidonda kisicho na maumivu (chancre) kinachojitokeza kwenye uke, mdomo wa uke, mashavu ya ndani ya uke, mdomoni au kwenye shingo ya kizazi
Kidonda kinaweza kupuuzwa kwa sababu hakiumizi
Hupotea chenyewe ndani ya wiki 3 hadi 6 bila matibabu
Hatari: Ingawa kidonda hupotea, bakteria wanaendelea kuzaliana ndani ya mwili.
2. Hatua ya Pili (Secondary Stage)
Hutokea wiki au miezi kadhaa baada ya kidonda kupona bila matibabu:
Vipele visivyowasha mwilini hasa kwenye viganja na nyayo
Vidonda au vipele kwenye kinywa, uke, au mkundu
Tezi za shingo, kwapa, na kinena huvimba
Homa, uchovu, kupungua uzito, maumivu ya misuli
Kupoteza nywele sehemu fulani za kichwa (hair patches)
Dalili hizi pia hupotea zenyewe, lakini ugonjwa unaendelea kuenea.
3. Hatua ya Siri (Latent Stage)
Hatua hii haina dalili zozote.
Mwanamke anaweza kuishi kwa miaka mingi bila kujua ameathirika
Ugonjwa unaendelea kuharibu viungo vya ndani kimyakimya
Kipimo pekee ndiyo kinachoweza kuonyesha kama mtu ana kaswende
4. Hatua ya Mwisho (Tertiary Stage)
Huonekana baada ya miaka 10 au zaidi bila matibabu.
Huathiri moyo, ubongo, macho, mifupa, ini n.k.
Matatizo ya akili, upofu, kupooza, au kifo
Matatizo ya mfumo wa fahamu (neurosyphilis) huweza kuathiri kumbukumbu na tabia
Madhara ya Kaswende kwa Mama Mjamzito na Mtoto
Kaswende inaweza kuambukizwa kutoka kwa mama kwenda kwa mtoto wakati wa ujauzito au kujifungua (congenital syphilis)
Husababisha:
Mimba kuharibika (miscarriage)
Kujifungua kabla ya wakati (premature birth)
Mtoto kuzaliwa na kaswende, upofu, kiziwi au ulemavu wa kudumu
Kifo cha mtoto tumboni au muda mfupi baada ya kuzaliwa
Jinsi ya Kugundua Kaswende
Vipimo vya damu hutumika kugundua kaswende:
VDRL (Venereal Disease Research Laboratory)
RPR (Rapid Plasma Reagin)
TPHA (Treponema Pallidum Hemagglutination Assay)
Kipimo cha majimaji kutoka kwenye vidonda (kwa hatua ya awali)
Tiba ya Kaswende
Tiba kuu ni antibiotic ya penicillin, ambayo huponya kabisa ikiwa itatolewa mapema
Dozi inaweza kutofautiana kulingana na hatua ya ugonjwa
Wakati mwingine huhitajika sindano moja au mfululizo wa sindano
Wakati wa ujauzito, tiba salama inaweza kutolewa kwa mama na kusaidia kuzuia maambukizi kwa mtoto
Jinsi ya Kujikinga na Kaswende
Tumia kondomu kila mara unapofanya ngono
Fanya ngono salama na mwenza mmoja aliyejulikana hali yake
Epuka kufanya ngono ya mdomo bila kinga
Pima afya yako mara kwa mara, hasa kabla ya kuingia kwenye uhusiano mpya
Mama mjamzito apime kaswende mapema kwenye ujauzito
Maswali Yanayoulizwa Mara kwa Mara (FAQs)
Kaswende huanza na dalili gani kwa mwanamke?
Dalili ya kwanza mara nyingi ni kidonda kisicho na maumivu kwenye uke, mdomoni au sehemu ya siri, lakini inaweza kutoonekana kirahisi.
Ni hatari kiasi gani kwa mtoto ikiwa mama ana kaswende?
Inaweza kusababisha mimba kutoka, mtoto kufa tumboni, au mtoto kuzaliwa na ulemavu wa kudumu.
Kaswende hutibika kabisa?
Ndiyo, kwa kutumia antibiotic ya penicillin, hasa ikiwa itaanza mapema.
Mwanamke anaweza kuambukizwa kaswende kupitia ngono ya mdomo?
Ndiyo. Kidonda cha kaswende kinaweza kuwa kwenye mdomo au koo na kuambukiza kupitia ngono ya mdomo.
Naweza kuwa na kaswende bila kujua?
Ndiyo. Hatua ya siri haina dalili kabisa, lakini ugonjwa unaendelea ndani ya mwili.
Je, vipimo vya kaswende vinapatikana kwenye hospitali za serikali?
Ndiyo. Hospitali na vituo vya afya hutoa vipimo na matibabu ya kaswende
