Kuanza na kuendesha biashara nchini Tanzania kunahitaji mfanyabiashara kupata leseni halali kutoka mamlaka husika. Ada za leseni za biashara hutofautiana kulingana na aina ya biashara, ukubwa wake, na eneo inapofanyika.
Makundi ya Leseni za Biashara
Leseni za biashara nchini Tanzania zimegawanyika katika makundi mawili makuu:
Leseni za Kundi A: Hutolewa na Wizara ya Viwanda na Biashara kupitia Wakala wa Usajili wa Biashara na Leseni (BRELA). Biashara zinazohusiana na sekta za kitaifa kama vile benki, bima, na madini huangukia katika kundi hili.
Leseni za Kundi B: Hutolewa na Halmashauri za Wilaya, Manispaa, Miji, na Majiji. Biashara nyingi za rejareja na jumla, pamoja na huduma mbalimbali, huangukia katika kundi hili.
Viwango vya Ada za Leseni za Biashara
Ada za leseni za biashara hutegemea aina na ukubwa wa biashara. Hapa chini ni baadhi ya viwango vya ada kwa biashara mbalimbali:
Biashara za Rejareja na Jumla:
Rejareja (Retail): TZS 70,000 kwa mwaka.
Jumla (Wholesale): TZS 300,000 kwa mwaka.
Wakala wa Bima (Insurance Agent):
Ada ya Leseni Kuu: TZS 300,000.
Ada ya Leseni ya Tawi: TZS 200,000.
Maduka ya Dawa za Binadamu/Mifugo:
Ada hutegemea ukubwa na eneo la biashara; hivyo, ni vyema kuwasiliana na Halmashauri husika kwa maelezo zaidi.
Viwanda Vidogo (Small Scale Manufacturing):
Ada inategemea kiwango cha uwekezaji:
Chini ya TZS 5,000,000: TZS 10,000.
TZS 5,000,001 hadi TZS 10,000,000: TZS 50,000.
TZS 10,000,001 hadi TZS 50,000,000: TZS 100,000.
TZS 50,000,001 hadi TZS 100,000,000: TZS 500,000.
Zaidi ya TZS 100,000,000: TZS 800,000.
Ni muhimu kutambua kuwa viwango vya ada vinaweza kubadilika kulingana na sera za serikali na mabadiliko ya sheria. Hivyo, inashauriwa kuthibitisha viwango vya sasa kutoka kwenye mamlaka husika kabla ya kufanya malipo.
Utaratibu wa Kupata Leseni ya Biashara
Ili kupata leseni ya biashara nchini Tanzania, fuata hatua zifuatazo:
Andaa Nyaraka Muhimu:
Cheti cha Usajili wa Biashara kutoka BRELA.
Namba ya Utambulisho wa Mlipa Kodi (TIN) kutoka Mamlaka ya Mapato Tanzania (TRA).
Hati ya umiliki wa majengo au mkataba wa upangaji wa eneo la biashara.
Cheti cha kuthibitisha kutolipwa kodi (Tax Clearance Certificate) kutoka TRA.
Jaza Fomu ya Maombi:
Pata na ujaze fomu ya maombi ya leseni ya biashara inayopatikana kwenye ofisi za Halmashauri husika au kupitia tovuti zao.
Wasilisha Maombi:
Wasilisha fomu ya maombi pamoja na nyaraka zinazohitajika kwenye ofisi ya Halmashauri ya eneo lako au kupitia mfumo wa mtandao iwapo unapatikana.
Lipa Ada Husika:
Baada ya maombi kukubaliwa, utapewa ankara ya malipo kwa ajili ya kulipia ada ya leseni. Malipo yanaweza kufanyika kupitia benki au mifumo ya malipo ya kielektroniki kama ilivyoelekezwa na Halmashauri husika.
Pokea Leseni Yako:
Baada ya malipo kuthibitishwa, leseni yako ya biashara itatolewa. Hakikisha unaiweka mahali pa wazi katika eneo la biashara kwa ajili ya ukaguzi wa mara kwa mara.
Mambo ya Kuzingatia
Uhalali wa Leseni: Leseni za biashara ni halali kwa kipindi cha mwaka mmoja na zinapaswa kufanyiwa upya kila mwaka.
Adhabu kwa Kutokuwa na Leseni: Mfanyabiashara anayefanya biashara bila leseni anaweza kutozwa faini kati ya TZS 200,000 na TZS 1
Maelezo ya Kina
Usajili wa Jina la Biashara:
Ada: TZS 50,000 kwa kila jina la biashara.
Mfano: Ikiwa unataka kuanzisha biashara ya Mkoba na Vifaa vya Nyumbani, lazima usajili jina kwanza.
Usajili wa Kampuni:
Ada: TZS 300,000 kwa kampuni.
Mfano: Ikiwa unachimba madini, usajili wa kampuni ni muhimu kwa ajili ya leseni za viwanda.
Ada za Biashara Ndogo:
Mfano: Maduka ya chakula katika Dar es Salaam hulipa TZS 50,000 kwa mwaka.
Mabadiliko ya Hivi Karibuni
| Mabadiliko | Maelezo |
|---|---|
| Mfumo wa Dirisha Moja | Kuwezesha usajili wa leseni kwa njia moja, kupunguza urasimu. |
| Upunguzaji wa Ada | Ada za biashara ndogo na za kati zimepunguzwa ili kuvutia wawekezaji. |
| Mfumo wa Elektroniki | Usajili na ulipiaji wa ada unaweza kufanywa mtandaoni. |
Athari za Kutokuwa na Leseni
| Athari | Maelezo |
|---|---|
| Faini | TZS 200,000 – 1,000,000 kwa kufanya biashara bila leseni. |
| Kufungwa kwa Biashara | Biashara inaweza kufungwa kwa mara moja. |
| Kukosa Mikopo | Biashara isiyokuwa na leseni haiwezi kupata mikopo kutoka benki. |
