Kwashakoo ni aina ya utapiamlo unaotokana na upungufu mkubwa wa protini mwilini, mara nyingi hutokea kwa watoto wanaokua haraka na ambao chakula chao hakina protini ya kutosha. Ugonjwa huu ni wa hatari kwani huathiri ukuaji wa mtoto, kinga ya mwili, na hata maisha yake kwa ujumla.
Dalili za Ugonjwa wa Kwashakoo
Mgonjwa mwenye kwashakoo huonyesha dalili zifuatazo:
Kuvimba mwili, hasa miguu, mikono na uso (edema).
Ngozi kubadilika rangi, kukauka na kupasuka.
Nywele kuwa nyepesi, kukatika kirahisi au kubadilika rangi kuwa ya hudhurungi au nyekundu.
Tumbo kuvimba (bloated belly).
Udhaifu na uchovu wa mara kwa mara.
Upungufu wa kinga ya mwili, hivyo mtoto hupata magonjwa mara kwa mara.
Kukosa hamu ya kula (loss of appetite).
Ukuaji wa mtoto kudumaa (stunted growth).
Macho kuwa na mng’ao hafifu.
Kuwahi kukasirika na kulia mara kwa mara.
Sababu za Kwashakoo
Chanzo kikuu cha ugonjwa huu ni upungufu wa protini kwenye chakula. Sababu kuu ni:
Lishe duni – kula vyakula vyenye wanga (kama ugali, wali, viazi) bila protini ya kutosha.
Kutonyonya maziwa ya mama ipasavyo – watoto wanaonyonyeshwa muda mfupi bila kupata mchanganyiko mzuri wa maziwa na vyakula vya kuongeza.
Umaskini na njaa – ukosefu wa chakula cha kutosha kwenye familia au jamii.
Magonjwa ya kudumu – magonjwa kama kuhara sugu, kifua kikuu au malaria ambayo hupunguza uwezo wa mwili kutumia virutubisho.
Kukosa elimu ya lishe – wazazi kutokuwa na ufahamu juu ya vyakula vinavyohitajika kwa ukuaji bora wa watoto.
Tiba ya Kwashakoo
Tiba hutegemea hatua ya ugonjwa, lakini kwa jumla inahusisha:
Lishe bora na yenye uwiano
Kumpa mgonjwa vyakula vyenye protini ya kutosha kama maziwa, mayai, samaki, nyama, dagaa, maharagwe, njegere, soya na karanga.
Kuongeza mboga na matunda kwa ajili ya vitamini na madini.
Matibabu ya kitabibu
Daktari huweza kumpa mgonjwa dawa za kutibu magonjwa yanayoambatana kama maambukizi.
Kupewa virutubisho (supplements) vya protini, vitamini na madini.
Ufuatiliaji wa afya
Mtoto au mgonjwa anayepata tiba ya kwashakoo anapaswa kufuatiliwa kiafya ili kuhakikisha anaendelea kuimarika.
Kuzuia
Kuhakikisha watoto wanapata maziwa ya mama kikamilifu miezi 6 ya kwanza.
Kutoa chakula cha kuongeza chenye protini baada ya miezi 6.
Elimu ya lishe bora kwa jamii.
Maswali Yanayoulizwa Mara kwa Mara (FAQs)
Kwashakoo husababishwa na nini hasa?
Husababishwa na upungufu mkubwa wa protini kwenye chakula licha ya kupata wanga na kalori za kutosha.
Dalili kuu ya kwashakoo ni ipi?
Dalili kuu ni kuvimba kwa mwili (edema), ngozi kubadilika rangi, nywele kukatika na tumbo kuvimba.
Kwashakoo huwapata watu wa umri gani zaidi?
Huwapata zaidi watoto wenye umri kati ya miezi 6 hadi miaka 5, hasa baada ya kuachishwa kunyonya.
Je, kwashakoo inaweza kutibika?
Ndiyo, inatibika kupitia lishe bora yenye protini, matibabu ya kitaalamu na ufuatiliaji wa afya.
Ni vyakula gani vinafaa kwa mgonjwa wa kwashakoo?
Maziwa, mayai, nyama, samaki, maharagwe, karanga, soya, pamoja na mboga na matunda.
Je, kwashakoo na marasmus ni kitu kimoja?
Hapana. Kwashakoo husababishwa na upungufu wa protini huku marasmus husababishwa na upungufu wa kalori na nishati kwa ujumla.
Je, mtoto akipona kwashakoo anaweza kurudia hali ya kawaida?
Ndiyo, iwapo tiba itatolewa mapema. Lakini kama ugonjwa umeendelea sana, mtoto anaweza kubaki na udumavu wa kudumu.
Kuna dawa ya hospitali ya kwashakoo?
Hakuna dawa moja kwa moja, tiba kuu ni lishe bora. Dawa hutolewa kwa ajili ya kutibu magonjwa yanayoambatana.
Kuna njia ya asili ya kuzuia kwashakoo?
Ndiyo, kwa kula vyakula vya kawaida vyenye protini kama maziwa, maharagwe, samaki na dagaa bila gharama kubwa.
Kwanini tumbo la mgonjwa wa kwashakoo huvimba?
Hii hutokana na upungufu wa protini unaosababisha maji kujikusanya tumboni (edema).
Je, watoto wote wasio na protini wanapata kwashakoo?
Si wote, lakini wengi hupata dalili za utapiamlo zinazoweza kupelekea kwashakoo.
Kwashakoo hutokea zaidi wapi duniani?
Hutokea zaidi katika maeneo yenye umaskini, njaa na ukosefu wa chakula, hasa Afrika Kusini mwa Jangwa la Sahara na Asia.
Je, watu wazima wanaweza kupata kwashakoo?
Ndiyo, ingawa ni nadra. Hutokea kwa wazima wenye upungufu mkubwa wa protini kutokana na magonjwa sugu au njaa.
Je, mtoto akinyonya maziwa ya mama pekee anaweza kupata kwashakoo?
Hapana, maziwa ya mama yana protini na virutubisho vyote vinavyohitajika miezi 6 ya kwanza.
Kwa nini nywele hubadilika rangi kwenye kwashakoo?
Ni kwa sababu ya upungufu wa protini na virutubisho vinavyohusika na afya ya nywele.
Je, kwashakoo ni ugonjwa wa kurithi?
Hapana, si ugonjwa wa kurithi. Ni matokeo ya lishe duni.
Kuna tofauti gani kati ya kwashakoo na upungufu wa damu?
Kwashakoo ni upungufu wa protini, huku upungufu wa damu (anemia) unasababishwa na upungufu wa madini ya chuma au virutubisho vingine.
Kuna chanjo ya kuzuia kwashakoo?
Hapana, hakuna chanjo. Kuzuia ni kwa lishe bora.
Je, watoto wanaopata kwashakoo wako hatarini kupata maradhi mengine?
Ndiyo, kwa sababu kinga ya mwili inakuwa dhaifu, hivyo hukumbwa mara kwa mara na magonjwa kama kuhara, nimonia na malaria.
