Surua ni mojawapo ya magonjwa ya kuambukiza yanayosababishwa na virusi. Ugonjwa huu huathiri zaidi watoto, lakini pia unaweza kumpata mtu mzima ambaye hajawahi kupata chanjo. Surua imekuwa mojawapo ya magonjwa yaliyosababisha vifo vingi kwa watoto duniani, hasa katika maeneo yenye huduma duni za afya na chanjo.
Dalili za Ugonjwa wa Surua
Dalili za surua huanza kuonekana kati ya siku 7 – 14 baada ya mtu kuambukizwa virusi. Dalili kuu ni:
Homa ya ghafla – mara nyingi huwa ya juu sana.
Uchovu na mwili kulegea.
Macho kuwa mekundu na kuuma (conjunctivitis).
Kuvimba koo na kikohozi kikavu.
Kuwasha na mafua (pua kutoa majimaji).
Madoa meupe ndani ya mdomo (Koplik’s spots) – hutokea kabla ya upele kuonekana.
Upele mwekundu – huanza usoni na shingoni kisha kusambaa mwilini mzima.
Kupungua hamu ya kula.
Dalili hizi huweza kudumu kwa zaidi ya wiki moja na zikitotibiwa mapema, mgonjwa anaweza kupata madhara makubwa.
Sababu za Ugonjwa wa Surua
Virusi vya surua (Measles virus) kutoka kwenye familia ya Paramyxovirus.
Huenea kwa njia ya hewa – kupitia mafua, kukohoa, au kupiga chafya kwa mtu aliyeambukizwa.
Virusi huweza kuishi hewani au kwenye uso kwa muda wa zaidi ya saa 2.
Ugonjwa huu ni wa kuambukiza sana; mtu mmoja mwenye surua anaweza kuwaambukiza watu 12–18 wasiokuwa na kinga.
Tiba ya Surua
Hakuna dawa maalumu inayoua virusi vya surua moja kwa moja, lakini matibabu husaidia kupunguza makali ya dalili:
Kupumzika vya kutosha.
Kunywa maji ya kutosha ili kuzuia upungufu wa maji mwilini.
Matumizi ya dawa za kupunguza homa na maumivu (paracetamol au ibuprofen).
Kutoa vitamini A kwa watoto wagonjwa ili kupunguza hatari ya upofu na madhara makubwa.
Kumwona daktari mara moja ikiwa kuna dalili kali kama kupumua kwa shida, degedege, au kutapika sana.
Jinsi ya Kujikinga na Surua
Chanjo ya surua (MMR vaccine) – ndiyo njia bora ya kujikinga.
Kuepuka kuwasiliana na wagonjwa waliothibitishwa kuwa na surua.
Usafi wa mazingira na kuosha mikono mara kwa mara.
Lishe bora inayoongeza kinga ya mwili.
Maswali Yanayoulizwa Mara kwa Mara (FAQs)
Je, surua inaambukiza kwa kiwango gani?
Ndiyo, surua ni moja ya magonjwa ya kuambukiza zaidi. Mtu mmoja mwenye surua anaweza kuwaambukiza watu 12–18 wasiokuwa na chanjo au kinga.
Dalili za mwanzo za surua ni zipi?
Dalili za mwanzo ni homa kali, macho mekundu, kikohozi kikavu, na madoa meupe ndani ya mdomo kabla ya upele kuonekana.
Upele wa surua huanza wapi mwilini?
Huanzia usoni na shingoni kisha kusambaa taratibu mwili mzima.
Je, kuna dawa maalum ya kutibu surua?
Hakuna dawa inayoua virusi vya surua, lakini tiba husaidia kudhibiti dalili na kupunguza madhara.
Chanjo ya surua hutolewa kwa umri gani?
Kwa kawaida chanjo ya surua (MMR) hutolewa kwa mtoto akiwa na miezi 9 na kipimo cha pili kati ya miezi 15–18.
Je, mtu mzima anaweza kupata surua?
Ndiyo, mtu mzima ambaye hajapata chanjo wala kuugua surua hapo awali anaweza kupata ugonjwa huu.
Surua inaweza kusababisha madhara gani makubwa?
Inaweza kusababisha upofu, homa kali, kuharisha, pneumonia, maambukizi ya sikio, na hata kifo.
Kwa nini vitamini A hutolewa kwa wagonjwa wa surua?
Kwa sababu vitamini A husaidia kupunguza uwezekano wa upofu na kupunguza vifo vinavyosababishwa na surua.
Je, surua inaweza kuambukizwa kupitia kugusa vitu?
Ndiyo, virusi vinaweza kuishi kwenye uso au hewani kwa zaidi ya saa mbili na kumwambukiza mtu mwingine.
Kuna tofauti gani kati ya surua na tetekuwanga?
Surua husababishwa na *Measles virus* huku tetekuwanga husababishwa na *Varicella zoster virus*. Pia aina ya upele na namna unavyosambaa hutofautiana.
Mtu akipata surua mara moja, anaweza kupata tena?
Hapana, kwa kawaida mtu hupata kinga ya kudumu baada ya kuugua surua mara moja.
Je, surua inaweza kusababisha utapiamlo?
Ndiyo, kwa sababu hupunguza hamu ya kula, husababisha kuharisha na homa, hivyo kusababisha upungufu wa lishe.
Chanjo ya surua ni salama?
Ndiyo, chanjo ya surua ni salama na yenye ufanisi mkubwa kwa watoto na watu wazima.
Je, surua huambukiza kabla dalili kuonekana?
Ndiyo, mtu anaweza kuambukiza wengine kuanzia siku 4 kabla upele kuonekana hadi siku 4 baada ya upele kuanza.
Surua hutibiwa hospitali pekee?
Kwa kesi nyingi dalili hudhibitiwa nyumbani, lakini wagonjwa wenye dalili kali wanapaswa kulazwa hospitali.
Je, surua huenea zaidi katika msimu gani?
Huenea zaidi wakati wa baridi au misimu ambapo watu hukusanyika kwa karibu, lakini inaweza kutokea wakati wowote.
Kuna hatari gani mtoto asipopata chanjo ya surua?
Mtoto huyo atakuwa kwenye hatari kubwa ya kupata surua na madhara yake makubwa kama kifo au ulemavu.
Je, surua inaweza kuzuia kwa lishe bora pekee?
Lishe bora husaidia kuongeza kinga ya mwili, lakini haitoshi kuzuia surua bila chanjo.
Kwa nini surua bado ipo licha ya chanjo?
Kwa sababu si kila mtu anapata chanjo, na mara nyingine kuna changamoto za upatikanaji wa huduma za afya.
Je, surua ina uhusiano wowote na ujauzito?
Ndiyo, mjamzito akipata surua anaweza kupata madhara makubwa kama kuharibika kwa mimba au mtoto kuzaliwa njiti.
