Swali hili ni la msingi sana katika kizazi cha sasa ambapo elimu kuhusu UKIMWI na matumizi ya tiba yamekua sana. Miaka ya nyuma, kufanya mapenzi na mtu mwenye virusi vya Ukimwi (VVU) ilionekana kama hatari kubwa ya maisha. Lakini leo, kwa maendeleo ya sayansi, kuna uwezekano wa kufanya mapenzi na mtu mwenye VVU bila kuambukizwa — ikiwa hatua sahihi zitachukuliwa.
Jibu Fupi: Ndiyo, Inawezekana
Ndiyo, unaweza kufanya mapenzi na mtu mwenye virusi vya Ukimwi na usiambukizwe — ikiwa hatua za kinga zitazingatiwa. Kuna njia salama na za kisayansi ambazo zimewezesha maelfu ya watu duniani kuishi kwenye mahusiano ya aina hii kwa usalama.
Njia Salama za Kufanya Mapenzi Bila Kuambukizwa
1. Matumizi ya Dawa za ARVs (U=U)
Mtu mwenye VVU akiendelea kutumia dawa za kupunguza makali ya virusi (ARVs) na kufikia kiwango kisichogundulika cha virusi kwenye damu (undetectable viral load), hawezi kumuambukiza mwingine kupitia ngono. Hii inafahamika kama U=U (Undetectable = Untransmittable).
Tafiti kubwa kama PARTNER Study zimeonyesha kuwa hakuna maambukizi yaliyotokea katika maelfu ya wenza ambapo mmoja alikuwa na VVU lakini aliye kwenye ARVs na alikuwa na viral load isiyogundulika.
2. Matumizi ya PrEP kwa asiye na VVU
PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis) ni dawa anayokunywa mtu asiye na VVU ili kujikinga. Ikiwa inatumika kwa usahihi kila siku, hupunguza hatari ya kuambukizwa hadi zaidi ya 99%.
3. Matumizi ya Kondomu
Kondomu ni njia ya kawaida na salama kabisa ya kuzuia maambukizi ya VVU na magonjwa mengine ya zinaa. Inaongeza ulinzi hata kama mmoja wao ana VVU.
4. Kupima Mara kwa Mara
Wenzi wanashauriwa kupima mara kwa mara hali ya afya ili kufuatilia maendeleo ya dawa na kuhakikisha wote wanabaki salama.
Je, Ni Salama Kufanya Mapenzi Bila Kondomu?
Ndiyo, ikiwa:
Mtu mwenye VVU anatumia ARVs ipasavyo, na
Amefikia kiwango kisichogundulika cha virusi kwa angalau miezi 6, na
Mwenza wake anapima mara kwa mara, na/au anatumia PrEP.
Hii ni kwa mujibu wa miongozo ya shirika la afya duniani (WHO) na CDC.
Kuna Hatari Gani Ikiwa Mtu Hatumii Dawa?
Kama mtu mwenye VVU hatumii dawa au hajafikia kiwango kisichogundulika, kuna uwezekano mkubwa wa kumuambukiza mwenza wake. Hapa ni muhimu sana kutumia kondomu au PrEP kila wakati.
Je, Wanandoa Wanaweza Kuishi Maisha ya Kawaida?
Ndiyo. Maelfu ya ndoa na mahusiano duniani zina watu ambao mmoja anaishi na VVU na mwingine hana (sero-discordant couples). Kwa kuzingatia tiba na kinga, wanatengeneza familia, kupata watoto, na kuishi maisha yenye afya.
Soma Hii : Fahamu Virusi vya ukimwi vinaishi muda gani nje ya damu
Maswali ya Mara kwa Mara (FAQs)
Je, unaweza kufanya mapenzi na mtu mwenye VVU bila kuambukizwa?
Ndiyo, ikiwa utatumia njia salama kama PrEP, kondomu, au ikiwa mwenza anatumia ARVs na ana viral load isiyogundulika.
Nini maana ya U=U?
U=U ni kifupi cha “Undetectable = Untransmittable”, ikimaanisha kuwa mtu mwenye VVU ambaye virusi havigundulikani kwenye damu hawezi kumuambukiza mwingine kupitia ngono.
Je, PrEP ni nini na inafanya kazi vipi?
PrEP ni dawa anayotumia mtu asiye na VVU ili kujikinga. Inazuia VVU kuingia na kuenea mwilini ikiwa atakutana navyo.
Kondomu ni lazima kama mwenza wangu ana viral load isiyogundulika?
Kondomu sio lazima, lakini inaweza kutumika kwa ulinzi wa ziada dhidi ya magonjwa mengine ya zinaa.
Ni salama kufanya ngono ya kawaida bila kondomu na mtu mwenye VVU?
Ndiyo, ikiwa wanatumia ARVs kwa mafanikio na wamefikia kiwango kisichogundulika.
Je, kuna ushahidi wa kisayansi kwamba U=U inafanya kazi?
Ndiyo. Tafiti nyingi, ikiwemo PARTNER 1 na 2, zimeonyesha hakuna maambukizi yaliyotokea kati ya wenza waliotumia ARVs ipasavyo.
Je, ni lazima kutumia PrEP ikiwa mwenza ana viral load isiyogundulika?
Sio lazima, lakini ni chaguo la kinga ya ziada kwa mtu asiye na VVU.
Je, PrEP ina madhara yoyote?
Madhara madogo kama kichefuchefu au maumivu ya kichwa yanaweza kutokea mwanzoni, lakini hupotea baada ya muda.
Ni kwa muda gani PrEP inahitaji kutumiwa kabla ya kuwa salama?
Inashauriwa kutumia kwa angalau siku 7 mfululizo ili kujenga ulinzi kamili.
Je, ARVs hufanya kazi lini baada ya kuanza kuzitumia?
Viral load hupungua ndani ya wiki chache hadi miezi kadhaa. Ndiyo maana kupima mara kwa mara ni muhimu.
Je, kufanya mapenzi na mtu mwenye VVU huku mnatumia ARVs kuna hatari?
Hatari ni ndogo sana hadi kutokuwepo kabisa ikiwa dawa zinatumika ipasavyo.
Je, watu wenye VVU wanaweza kuzaa watoto wasio na VVU?
Ndiyo. Kwa kutumia ARVs na ufuatiliaji mzuri wa afya, mama anaweza kuzaa mtoto asiye na VVU.
Je, kuna ndoa nyingi za watu waliochanganyika kuhusu VVU?
Ndiyo. Maelfu ya watu wanaishi kwenye ndoa ambapo mmoja ana VVU na mwingine hana, kwa mafanikio makubwa.
Je, ngono ya mdomo ni salama kwa mtu mwenye VVU?
Hatari ni ndogo sana, lakini bado inawezekana, hasa kama kuna vidonda mdomoni au meno kuvuja damu.
VVU vinaweza kuambukizwa kupitia kubusu?
Hapana. Mate hayawezi kuambukiza VVU.
Je, mtu mwenye VVU anaweza kuishi maisha marefu kama wengine?
Ndiyo, ikiwa anatumia ARVs kwa usahihi na kuzingatia afya kwa ujumla.
Je, kuna chanjo ya VVU?
Kwa sasa hakuna chanjo ya VVU, lakini tafiti zinaendelea.
Je, kufanya mapenzi mara kwa mara huongeza hatari ya maambukizi?
Sio lazima. Ikiwa hatua za kinga zinatumika kila mara, hakuna ongezeko la hatari.
Je, mtu mwenye VVU anaweza kuishi bila kutumia ARVs?
Haishauriwi. Bila ARVs, VVU huongezeka mwilini na huathiri kinga ya mwili haraka.
Ni sahihi kumwacha mtu mwenye VVU kwa sababu ya hofu ya kuambukizwa?
Hapana. Kwa maarifa sahihi na njia za kinga, unaweza kuwa na mahusiano salama na yenye upendo na mtu mwenye VVU.
