Ugonjwa wa figo ni hali ambayo figo hupoteza uwezo wake wa kufanya kazi ipasavyo. Kazi kuu za figo ni kuchuja damu, kutoa taka mwilini kupitia mkojo, kudhibiti kiwango cha maji na madini mwilini, pamoja na kusaidia katika uzalishaji wa seli nyekundu za damu. Pale figo zinaposhindwa kufanya kazi hizi, taka huanza kujikusanya mwilini na kusababisha madhara makubwa kiafya.
Kuelewa visababishi vya ugonjwa wa figo ni hatua muhimu ya kujikinga na kuutambua mapema kabla haujaathiri afya kwa kiwango kikubwa.
Sababu Zinazochangia Ugonjwa wa Figo
Kisukari (Diabetes)
Kisukari ni sababu kubwa inayoongoza kwa ugonjwa wa figo sugu (chronic kidney disease). Sukari nyingi kwenye damu huathiri mishipa midogo ya damu ndani ya figo, hivyo kuharibu uwezo wake wa kuchuja taka.
Shinikizo la juu la damu (Hypertension)
Presha ya damu inapokuwa juu kwa muda mrefu, huathiri mishipa ya damu ya figo na kuzuia mzunguko mzuri wa damu, hivyo figo kushindwa kufanya kazi ipasavyo.
Maambukizi ya figo au njia ya mkojo (UTI)
Maambukizi haya, hasa yasiyotibiwa mapema, huweza kusambaa hadi figoni na kuharibu tishu zake.
Matumizi ya dawa kwa muda mrefu
Dawa kama ibuprofen, diclofenac na aspirin zinapotumika kwa muda mrefu bila ushauri wa daktari huweza kusababisha uharibifu wa figo.
Magonjwa ya kurithi (Genetic disorders)
Magonjwa kama Polycystic Kidney Disease (PKD) husababisha vifuko vya maji (cysts) kukua ndani ya figo na kuathiri utendaji wake.
Unywaji wa pombe kupita kiasi
Pombe huongeza shinikizo la damu na kusababisha upotevu wa maji mwilini, hali inayoongeza mzigo kwa figo kufanya kazi kupita uwezo wake.
Uvutaji wa sigara
Sigara huathiri mishipa ya damu, ikiwa ni pamoja na ile inayolisha figo, hivyo kupunguza uwezo wa figo kufanya kazi vizuri.
Unene wa kupindukia (Obesity)
Unene huongeza hatari ya kupata kisukari na presha, ambayo huathiri figo.
Mawe kwenye figo (Kidney stones)
Mawe haya huzuia mtiririko wa mkojo na kusababisha maambukizi au uharibifu wa figo kwa muda mrefu.
Kukosa maji ya kutosha mwilini (Dehydration)
Ukosefu wa maji hufanya figo kushindwa kuchuja damu vizuri, na kuongeza hatari ya mawe kwenye figo.
Chakula chenye chumvi na sukari nyingi
Huchangia katika kuongeza presha ya damu na kisukari ambavyo ni vihatarishi vikuu vya ugonjwa wa figo.
Sumu kutoka mazingira
Vitu kama risasi, zebaki na kemikali za viwandani zinaweza kuingia mwilini na kuathiri figo moja kwa moja.
Magonjwa ya kinga ya mwili (Autoimmune diseases)
Magonjwa kama lupus yanaweza kushambulia figo na kusababisha uharibifu.
Kutofanya mazoezi ya mwili
Kutokufanya mazoezi huongeza hatari ya unene, kisukari, na presha ya damu ambayo yote huathiri figo.
Kula nyama nyekundu na protini nyingi kupita kiasi
Protini nyingi huongeza kazi kwa figo, hasa kwa watu wenye matatizo ya figo tayari.
Dalili za Ugonjwa wa Figo
Uvimbe wa mwili hasa usoni, miguuni au mikononi
Kupungua kwa mkojo au kukojoa mara chache
Mkojo kuwa na rangi isiyo ya kawaida au harufu kali
Uchovu wa mara kwa mara
Kichefuchefu, kutapika
Kizunguzungu na kushindwa kupumua vizuri
Kuwashwa mwilini
Upungufu wa damu (anaemia)
Maswali Yaulizwayo Mara Kwa Mara (FAQs)
Ugonjwa wa figo husababishwa na nini hasa?
Sababu kuu ni kisukari, shinikizo la damu, matumizi ya dawa kwa muda mrefu, maambukizi, unywaji wa pombe, uvutaji sigara, na magonjwa ya kurithi.
Je, kisukari kina uhusiano gani na figo?
Kisukari huathiri mishipa midogo ya damu ndani ya figo, na kuzuia kuchujwa kwa damu vizuri.
Maambukizi ya njia ya mkojo yanaweza kuathiri figo?
Ndiyo. Maambukizi yasiyotibiwa huweza kufika figoni na kusababisha uharibifu.
Je, figo huweza kupona zikiwa zimeathirika?
Ikiwa tatizo limegundulika mapema, baadhi ya matatizo ya figo huweza kutibika au kudhibitiwa.
Matumizi ya dawa za maumivu huathiri figo?
Ndiyo. Matumizi ya muda mrefu ya dawa kama ibuprofen huweza kuharibu figo.
Je, kunywa maji kidogo husababisha ugonjwa wa figo?
Ndiyo. Ukosefu wa maji huzuia utoaji wa taka mwilini, na huongeza hatari ya mawe na maambukizi.
Ni aina gani ya chakula kinaweza kuathiri figo?
Vyakula vyenye chumvi nyingi, mafuta mengi, na sukari huchangia hatari ya ugonjwa wa figo.
Je, figo moja inaweza kuishi bila nyingine?
Ndiyo. Mtu anaweza kuishi na figo moja yenye afya.
Mawe kwenye figo husababisha ugonjwa wa figo?
Ndiyo. Mawe yanaweza kuzuia mkojo na kusababisha maambukizi au uharibifu wa figo.
Je, ugonjwa wa figo una tiba?
Tiba ipo, hasa katika hatua za awali. Katika hatua ya juu, tiba ni pamoja na dialysis au kupandikiza figo.
Uvutaji wa sigara huathiri figo kwa njia gani?
Sigara huathiri mishipa ya damu na kupunguza mtiririko wa damu kwenye figo.
Je, uzito mkubwa huongeza hatari ya ugonjwa wa figo?
Ndiyo. Unene hupandisha presha na kuongeza hatari ya kisukari.
Je, watoto wanaweza kupata ugonjwa wa figo?
Ndiyo. Watoto pia wanaweza kuugua kutokana na magonjwa ya kurithi au maambukizi.
Je, kuna vipimo vya kugundua tatizo la figo?
Ndiyo. Vipimo vya damu (creatinine) na mkojo vinaweza kusaidia kugundua tatizo mapema.
Je, figo zinaweza kuharibika bila kuonyesha dalili?
Ndiyo. Dalili huweza kujitokeza wakati figo zimeharibiwa kwa kiwango kikubwa.
Je, kufunga kukojoa kwa muda mrefu kunaweza kuathiri figo?
Ndiyo. Kukusanya mkojo kwa muda mrefu huongeza hatari ya maambukizi.
Ni mara ngapi napaswa kupima afya ya figo?
Angalau mara moja kwa mwaka. Ikiwa una kisukari au presha, pima mara kwa mara.
Je, dawa za mitishamba zinaweza kuharibu figo?
Ndiyo. Baadhi ya dawa za asili zisizothibitishwa zinaweza kuwa sumu kwa figo.
Ni dalili gani za awali za figo kuharibika?
Uchovu, mkojo kuwa wa ajabu, uvimbe wa mwili, na kukojoa mara chache ni baadhi ya dalili za awali.
Je, kufanya mazoezi kuna faida kwa afya ya figo?
Ndiyo. Mazoezi hupunguza presha, uzito, na kusaidia mwili kufanya kazi vizuri, ikiwemo figo.
