Saratani ya shingo ya kizazi ni moja ya saratani zinazowaathiri wanawake wengi duniani, hasa katika nchi zinazoendelea. Ugonjwa huu hushambulia sehemu ya chini ya mfuko wa uzazi, maarufu kama shingo ya kizazi. Kitu kinachosikitisha ni kuwa mara nyingi huanza bila dalili zozote, lakini baadaye huleta athari kubwa ikiwa haitatambuliwa mapema. Makala hii inachambua dalili za saratani ya shingo ya kizazi, umuhimu wa kuzitambua mapema, na hatua za kuchukua.
Saratani ya Shingo ya Kizazi ni Nini?
Ni aina ya saratani inayojitokeza kwenye seli za shingo ya kizazi – kiunganishi kati ya uke na mfuko wa uzazi. Saratani hii mara nyingi husababishwa na maambukizi sugu ya virusi vya HPV (Human Papilloma Virus), hasa aina hatarishi kama HPV 16 na 18.
Dalili za Saratani ya Shingo ya Kizazi
Katika hatua za awali, saratani ya shingo ya kizazi inaweza kutokuwa na dalili yoyote. Hata hivyo, inapoanza kusambaa, dalili zifuatazo huweza kujitokeza:
1. Kutokwa na damu isiyo ya kawaida ukeni
Baada ya tendo la ndoa
Kati ya mzunguko wa hedhi
Baada ya kukoma hedhi (menopause)
2. Kutokwa na uchafu mzito au wenye harufu kali kutoka ukeni
3. Maumivu wakati wa tendo la ndoa
4. Maumivu ya nyonga au chini ya tumbo yasiyoisha
5. Hedhi nzito isiyo ya kawaida au inayodumu kwa muda mrefu
6. Kupungua uzito bila sababu maalum
7. Kuchoka sana kila wakati (fatigue)
8. Kuvimba miguu au miguu kuhisi ganzi
9. Kupata shida kukojoa au maumivu wakati wa kukojoa
10. Kuvuja damu kupitia njia ya haja ndogo au kubwa (katika hatua za mwisho)
Dalili za Hatua za Mwisho
Wakati ugonjwa huu umeenea zaidi, unaweza kusababisha:
Maumivu makali ya mgongo au miguu
Kushindwa kupitisha haja kubwa au ndogo kwa urahisi
Fistula (kufunguka kwa njia kati ya uke na haja ndogo au kubwa)
Ni Nani Yuko Katika Hatari Zaidi?
Wanawake walio na maambukizi ya muda mrefu ya HPV
Walioanza mapenzi wakiwa na umri mdogo
Walio na wapenzi wengi bila kutumia kinga
Walio na historia ya saratani katika familia
Wenye mfumo dhaifu wa kinga mwilini (mfano: wanaoishi na VVU)
Umuhimu wa Kufanya Kipimo Mapema
Kufanya Pap smear au HPV DNA test mara kwa mara husaidia kugundua mabadiliko ya awali ya seli kabla hayajawa saratani, na hivyo kuruhusu matibabu mapema kabisa. [Soma: Kipimo cha saratani ya shingo ya kizazi ]
Maswali Yaulizwayo Mara kwa Mara (FAQs)
Je, dalili zote lazima zitokee kwa pamoja?
Hapana. Mwanamke anaweza kuwa na dalili moja au mbili tu, au hata asiwe na dalili kabisa katika hatua za awali.
Je, saratani ya shingo ya kizazi inaweza kupona?
Ndiyo, ikigundulika mapema, inaweza kutibiwa na kupona kabisa.
Je, kila kutokwa na damu isiyo ya kawaida ni dalili ya saratani?
Si lazima, lakini ni muhimu kumwona daktari mara moja ili kufanya uchunguzi zaidi.
Ni umri gani wanawake wanapaswa kuanza kupima?
Wanawake wote walioanza kushiriki tendo la ndoa wanashauriwa kuanza kupima kuanzia miaka 25.
Chanjo ya HPV inazuia saratani hii?
Ndiyo. Chanjo ya HPV huzuia aina hatarishi za virusi vinavyosababisha saratani ya shingo ya kizazi.
Je, wanaume pia hupata saratani ya shingo ya kizazi?
Hapana. Saratani hii hutokea kwa wanawake tu, lakini wanaume wanaweza kuwa wabebaji wa virusi vya HPV.
Je, kuna tiba ya nyumbani ya saratani hii?
La. Saratani ya shingo ya kizazi huhitaji matibabu ya hospitali kama upasuaji, mionzi au chemotherapy.
Je, mimba inaweza kuathiriwa na saratani hii?
Ndiyo. Saratani hii inaweza kuathiri ujauzito, hasa ikiwa inagundulika wakati mwanamke ni mjamzito.
Kwa nini wanawake wengi hugundua saratani hii katika hatua za mwisho?
Kwa sababu mara nyingi huwa haina dalili katika hatua za mwanzo, na wanawake wengi hawafanyi vipimo vya mara kwa mara.
Ni mara ngapi nipaswa kupima?
Angalau kila baada ya miaka 3 kwa Pap smear, au kila miaka 5 kwa HPV test.
Je, kuna lishe inayoweza kusaidia kuzuia saratani hii?
Ndiyo. Kula vyakula vyenye antioxidants kama mboga za majani, matunda, na vyakula vyenye vitamini A, C, na E kunaweza kusaidia.
Je, saratani ya shingo ya kizazi ni ya kurithi?
Mara chache sana. Kwa kawaida, husababishwa na maambukizi ya HPV.
Je, kondomu huzuia maambukizi ya HPV?
Inasaidia kupunguza hatari, lakini si kwa asilimia 100 kwa sababu HPV inaweza kuambukizwa kupitia ngozi kwa ngozi.
Je, wanawake waliokoma hedhi wanapaswa kuendelea kupima?
Ndiyo. Hasa kama hawajawahi kupimwa mara kwa mara kabla.
Maumivu wakati wa tendo la ndoa ni ya kawaida?
Hapana. Hii inaweza kuwa ishara ya tatizo kubwa, ikiwemo saratani ya shingo ya kizazi.
Je, kutokwa na uchafu ukeni ni kawaida?
Uchafu mdogo usio na harufu ni kawaida, lakini wa harufu mbaya au unaochanganyika na damu ni ishara ya tatizo.
Je, uvimbe kwenye nyonga unaweza kuwa dalili ya saratani hii?
Ndiyo. Ikiwa saratani imeenea, inaweza kuleta maumivu au uvimbe kwenye nyonga.
Saratani ya shingo ya kizazi huenea kwa kasi?
Inategemea. Baadhi ya aina huweza kukua polepole, lakini nyingine huenea haraka.
Je, dawa za mitishamba zinaweza kuponya saratani hii?
Hapana. Hakuna ushahidi wa kisayansi unaoonyesha kuwa dawa za mitishamba huponya saratani ya shingo ya kizazi.
Naweza kupata watoto baada ya kutibiwa saratani hii?
Inawezekana, hasa kama ugonjwa umegunduliwa mapema na matibabu hayakuhusisha kuondoa mfuko wa uzazi.
