Mkanda wa jeshi, au kwa jina la kitaalamu “Herpes Zoster,” ni ugonjwa wa ngozi unaosababishwa na virusi vya varicella zoster – virusi vilevile vinavyosababisha tetekuwanga. Baada ya kupona tetekuwanga, virusi hivi hubaki ndani ya mwili na vinaweza kurudi tena miaka baadaye katika mfumo wa mkanda wa jeshi. Ugonjwa huu hujitokeza kwa maumivu makali ya neva na upele wenye malengelenge yanayofanana na mkanda, hususani sehemu moja ya mwili.
Picha ya Ugonjwa wa Mkanda wa Jeshi
Ili kuelewa vyema jinsi mkanda wa jeshi unavyoonekana, hapa chini tunaeleza maelezo ya kina ya picha za kawaida za ugonjwa huu:
Picha ya mwanzo wa mkanda wa jeshi:
Inahusisha uwepo wa wekundu katika sehemu moja ya mwili.
Ngozi huonekana kama imewaka moto.
Wakati huu mtu huanza kuhisi kuwashwa au kuchoma.
Picha ya maendeleo ya upele:
Malengelenge madogo yenye maji huanza kujitokeza.
Malengelenge haya hujikusanya kwa wingi kwenye mstari mmoja unaofanana na mkanda.
Hali hii huambatana na maumivu makali ya kuchoma.
Picha ya malengelenge yaliyoiva:
Malengelenge huweza kupasuka na kutoa majimaji.
Baada ya muda hukauka na kuwa na ngozi kama ganda.
Wakati huu maumivu huweza kuwa makali zaidi.
Picha ya kupona:
Ngozi huanza kurudi katika hali ya kawaida lakini mabaka ya giza huweza kubaki.
Wengine hupata maumivu ya kudumu hata baada ya vidonda kupona.
Tafadhali kumbuka: Picha halisi za mkanda wa jeshi zinaweza kuonekana zenye kushtua kwa baadhi ya watu. Kwa ushauri wa kitaalamu na picha sahihi, ni vyema kutembelea kituo cha afya au tovuti za afya zenye mamlaka kama WHO au CDC.
Dalili za Mkanda wa Jeshi
Maumivu makali upande mmoja wa mwili
Kuwashwa au kuhisi kuchoma kabla ya upele
Malengelenge yaliyojaa majimaji
Homa, uchovu, na maumivu ya kichwa
Kupungua kwa hisia kwenye eneo lililoathirika
Sababu za Mkanda wa Jeshi
Kushuka kwa kinga ya mwili (hasa kwa wazee au wagonjwa wa UKIMWI, saratani, nk)
Msongo wa mawazo
Matumizi ya dawa zinazopunguza kinga mwilini
Ugonjwa wa tetekuwanga uliowahi kutokea zamani
Tiba ya Mkanda wa Jeshi
Dawa za kupunguza maumivu: Paracetamol, ibuprofen
Dawa za kupambana na virusi: Acyclovir, valacyclovir
Mafuta ya kutuliza maumivu: Menthol au capsaicin
Tiba za nyumbani: Kupumzika, kuweka barafu sehemu iliyoathirika, kuvaa nguo nyepesi
Jinsi ya Kujikinga na Mkanda wa Jeshi
Kupata chanjo ya Herpes Zoster kwa watu wenye miaka 50 na kuendelea
Kuimarisha kinga ya mwili kwa lishe bora
Kuepuka msongo wa mawazo na kuchoka kupita kiasi
Maswali na Majibu (FAQs)
**Mkanda wa jeshi unaambukiza?**
Ndiyo, unaweza kuambukiza kwa mtu ambaye hajawahi kupata tetekuwanga, lakini atapata tetekuwanga siyo mkanda wa jeshi.
**Je, mkanda wa jeshi ni dalili ya UKIMWI?**
Mkanda wa jeshi hauimaanishi moja kwa moja kuwa una UKIMWI, lakini ni moja ya dalili zinazoweza kujitokeza kwa watu wenye kinga dhaifu, wakiwemo waathirika wa VVU.
**Naweza kupona mkanda wa jeshi bila dawa?**
Inawezekana, lakini matibabu ya haraka hupunguza maumivu na madhara ya baadaye. Ni vyema kuonana na daktari.
**Mkanda wa jeshi hudumu kwa muda gani?**
Kwa kawaida hupona ndani ya wiki 2 hadi 4, lakini maumivu yanaweza kuendelea kwa muda mrefu zaidi kwa baadhi ya watu.
**Je, chanjo dhidi ya mkanda wa jeshi inapatikana?**
Ndiyo, kuna chanjo iitwayo “Zostavax” au “Shingrix” ambayo hupunguza uwezekano wa kupata mkanda wa jeshi.
**Mkanda wa jeshi hutokea mara ngapi?**
Kwa watu wengi hutokea mara moja tu, lakini wengine huweza kuupata zaidi ya mara moja hasa kama kinga yao ni dhaifu.
**Naweza kuambukizwa mkanda wa jeshi kwa kugusa vidonda vya mtu mwingine?**
Ndiyo, hasa ikiwa hujawahi kupata tetekuwanga wala chanjo yake.
**Ni sehemu gani za mwili zinazoshambuliwa zaidi na mkanda wa jeshi?**
Sehemu za kifua, mgongo, shingo, uso na macho ndizo huathirika zaidi.
**Mkanda wa jeshi unaweza kusababisha upofu?**
Ndiyo, iwapo utaathiri eneo la macho, unaweza kusababisha matatizo makubwa ya kuona au upofu.
**Kwa nini huonekana upande mmoja wa mwili tu?**
Virusi husambaa kwenye neva moja ya upande mmoja wa mwili, hivyo ndiyo maana upele hutokea upande mmoja.
**Mkanda wa jeshi unaweza kuua?**
Kwa watu wenye kinga dhaifu sana, mkanda wa jeshi unaweza kusababisha matatizo makubwa ya kiafya na hata vifo, ingawa ni nadra.
**Je, watoto wanaweza kupata mkanda wa jeshi?**
Ni nadra sana kwa watoto kupata mkanda wa jeshi, lakini inaweza kutokea ikiwa mtoto alipata tetekuwanga akiwa mdogo sana.
**Ni wakati gani unapaswa kumuona daktari?**
Mara tu unapohisi maumivu upande mmoja wa mwili yanayoambatana na upele au malengelenge.
**Je, kuna tiba ya asili kwa mkanda wa jeshi?**
Baadhi ya tiba za asili kama mafuta ya nazi, aloe vera, na tangawizi hutumiwa kutuliza maumivu, lakini hazibadilishi dawa za hospitali.
**Mkanda wa jeshi unaweza kurudi baada ya kupona?**
Ndiyo, hasa kama kinga ya mwili ni dhaifu au kuna magonjwa sugu.
**Je, kuna tofauti kati ya mkanda wa jeshi na upele wa kawaida?**
Ndiyo, mkanda wa jeshi huambatana na maumivu makali ya neva na hutokea upande mmoja wa mwili, tofauti na upele wa kawaida.
**Je, mkanda wa jeshi unaweza kuwa kwenye sehemu za siri?**
Ndiyo, ingawa ni nadra, unaweza kuathiri sehemu za siri kama neva husika zimeathirika.
**Je, inaweza kuzuia kwa lishe bora?**
Lishe bora huimarisha kinga ya mwili, ambayo husaidia kuzuia virusi kurudi.
**Mkanda wa jeshi unaweza kumwathiri mjamzito?**
Ndiyo, ni hatari kwa wajawazito na huweza kusababisha matatizo kwa mtoto ikiwa virusi vitasambaa.
**Ninawezaje kumsaidia mtu mwenye mkanda wa jeshi?**
Msaidie kupumzika, mpe dawa anazotakiwa, msaidie kuweka baridi sehemu yenye maumivu na mwelekeze kwa daktari.
