Mkanda wa jeshi ni ugonjwa unaojitokeza kwenye ngozi kwa vipele vyenye maumivu vinavyosababishwa na virusi vya Varicella-Zoster, virusi vilevile vinavyosababisha tetekuwanga. Wakati mwingine, ugonjwa huu umehusishwa na UKIMWI, jambo linalozua hofu kubwa kwa watu wengi. Lakini je, ni kweli kwamba mkanda wa jeshi ni dalili ya maambukizi ya VVU au UKIMWI?
Mkanda wa Jeshi ni Nini?
Mkanda wa jeshi (shingles) hutokea pale virusi vya tetekuwanga vinapoamka tena mwilini baada ya kuwa vamelala kwa miaka mingi. Hali hii hujitokeza zaidi kwa watu walio na kinga dhaifu ya mwili, ikiwemo wagonjwa wa UKIMWI, saratani, wazee, au watu waliochoka sana mwilini au kiakili.
Mkanda wa Jeshi kama Dalili ya UKIMWI – Ukweli ni Upi?
Mkanda wa jeshi si dalili ya moja kwa moja ya UKIMWI, lakini unaweza kuwa kiashiria cha upungufu mkubwa wa kinga ya mwili, ambacho huonekana pia kwa wagonjwa wa VVU/UKIMWI. Hii ndiyo sababu:
VVU hushambulia mfumo wa kinga ya mwili, na mtu anapopoteza kinga, virusi vya mkanda wa jeshi vinaweza kuamka kirahisi.
Watu walioambukizwa VVU huwa katika hatari kubwa ya kupata mkanda wa jeshi mapema kuliko wengine.
Mkanda wa jeshi kwa watu walio na UKIMWI huweza kuwa mkali zaidi, wenye maumivu zaidi, na unaweza kujitokeza mara nyingi zaidi.
Kwa hiyo, mkanda wa jeshi unaweza kuwa dalili ya mapema ya maambukizi ya VVU, lakini hauwezi kutumika kama kipimo au ushahidi pekee wa mtu kuwa na UKIMWI.
Ni Wakati Gani Mkanda wa Jeshi Unaweza Kuashiria UKIMWI?
Mkanda wa jeshi unaweza kuwa dalili ya uwepo wa VVU endapo:
Unatokea kwa mtu mwenye umri mdogo (chini ya miaka 50) bila sababu nyingine za kinga kushuka
Unaambatana na vipele vingi vinavyofunika sehemu kubwa ya mwili
Unajirudia mara kwa mara
Unaambatana na dalili nyingine kama kupungua uzito, homa ya mara kwa mara, kichefuchefu na kuharisha
Umejitokeza pamoja na maambukizi mengine ya kawaida (opportunistic infections)
Katika hali hizi, inapendekezwa sana kufanya kipimo cha VVU.
Mkanda wa Jeshi kwa Watu Wasio na VVU
Watu wengi hupata mkanda wa jeshi bila kuwa na maambukizi ya VVU. Sababu nyingine zinazoweza kupelekea ugonjwa huu ni:
Umri mkubwa (zaidi ya miaka 50)
Msongo wa mawazo au uchovu wa mwili
Kisukari
Matumizi ya dawa za kushusha kinga (mfano: chemotherapy, steroids)
Matatizo ya mfumo wa neva au upungufu wa lishe
Kwa hiyo, si kila mtu mwenye mkanda wa jeshi anapaswa kuhisi ana VVU.
Nifanye Nini Nikiona Dalili za Mkanda wa Jeshi?
Muone daktari mara moja – Tiba ya mapema hupunguza madhara ya ugonjwa huu.
Fanya kipimo cha VVU – Kama hujawahi kupima au una dalili zingine zinazotia mashaka, kipimo ni hatua sahihi ya kujihakikishia afya yako.
Pumzika na jali afya ya mwili – Jenga kinga yako kwa lishe bora, usingizi wa kutosha na kuepuka msongo.
Epuka kugusana na wengine – Hasa watoto na watu ambao hawajawahi kuugua tetekuwanga.
Tiba ya Mkanda wa Jeshi
Dawa za antiviral: Acyclovir, Valacyclovir – zinasaidia kupunguza muda wa ugonjwa na maumivu
Dawa za kupunguza maumivu: Paracetamol, ibuprofen
Dawa za kupaka: Kupunguza kuwasha na kuzuia maambukizi ya ngozi
Tiba asili (kama asali, aloe vera, mafuta ya nazi) husaidia kutuliza dalili lakini si mbadala wa dawa za hospitali
Maswali Yanayoulizwa Mara kwa Mara (FAQs)
Je, mkanda wa jeshi ni dalili ya UKIMWI?
Mkanda wa jeshi si dalili ya moja kwa moja ya UKIMWI, lakini unaweza kuashiria kuwa kinga ya mwili imepungua sana – hali inayotokea kwa watu walio na VVU.
Je, nikiona vipele vya mkanda wa jeshi, ni lazima nipime VVU?
Si lazima, lakini ni jambo la busara hasa kama una dalili nyingine au hujawahi kupima hapo awali.
Kwa nini mkanda wa jeshi ni wa upande mmoja wa mwili?
Virusi vya Varicella-Zoster huathiri neva moja kwa upande mmoja wa mwili, hivyo hujionyesha upande mmoja tu.
Je, mkanda wa jeshi unaweza kujirudia?
Ndiyo, hasa kwa watu wenye kinga hafifu au walio na magonjwa sugu kama VVU au kisukari.
Je, mkanda wa jeshi unaweza kupona bila dawa?
Unaweza kupona bila dawa, lakini bila matibabu unaweza kupata maumivu ya muda mrefu au makovu.
Naweza kuambukiza watu wengine mkanda wa jeshi?
Ndiyo, unaweza kuwaambukiza virusi vya tetekuwanga kwa watu ambao hawajawahi kuugua au kupokea chanjo.
Je, kuna chanjo ya kuzuia mkanda wa jeshi?
Ndiyo, chanjo ya shingles ipo na hupendekezwa kwa watu wa miaka 50 na kuendelea.
Je, mkanda wa jeshi unaweza kutokea usoni?
Ndiyo, na kama unahusisha macho, ni hatari zaidi na unahitaji matibabu ya haraka.
Je, mtu mwenye VVU akipata mkanda wa jeshi hupona haraka?
La hasha, kwa watu wenye VVU mkanda wa jeshi huweza kuwa mkali zaidi na kupona kwa shida.
Je, mkanda wa jeshi ni tishio kwa maisha?
Kwa kawaida hauui, lakini ukiacha kutibiwa, unaweza kusababisha matatizo ya neva, upofu au makovu mabaya.
