Katika miaka ya hivi karibuni, matumizi ya maziwa ya kopo kwa watoto wachanga yameongezeka sana, hasa kwa sababu mbalimbali kama changamoto za unyonyeshaji, kazi kwa mama, au imani kwamba maziwa hayo yana virutubisho vya kutosha. Ingawa maziwa ya kopo yanaweza kusaidia pale ambapo hakuna uwezekano wa kumnyonyesha mtoto, si mbadala kamili wa maziwa ya mama.
Kwa watoto wachanga walio chini ya miezi sita, Shirika la Afya Duniani (WHO) linapendekeza kunyonyesha pekee. Maziwa ya kopo yanapaswa kutumika kwa tahadhari kubwa na chini ya ushauri wa wataalamu wa afya.
Madhara Makuu ya Maziwa ya Kopo kwa Mtoto Mchanga
1. Hatari ya Maambukizi
Maziwa ya kopo yanahitaji maandalizi ya kisafi kabisa. Endapo hayajaandaliwa kwa uangalifu, yanaweza kusababisha mtoto kupata maambukizi ya tumbo kama kuhara, homa au maambukizi ya bakteria kama Salmonella na E. coli.
2. Kukosa Kinga ya Mwili
Tofauti na maziwa ya mama, maziwa ya kopo hayana kingamwili (antibodies). Mtoto anayekunywa maziwa ya kopo yuko kwenye hatari kubwa ya kuugua magonjwa mbalimbali kama mafua, maambukizi ya mapafu, au masikio.
3. Hatari ya Utapiamlo
Kama maziwa haya yatachanganywa kwa maji mengi kuliko inavyoshauriwa, mtoto hatapata virutubisho vya kutosha. Na kama yatachanganywa kwa maji machache, yanaweza kuwa mazito mno na kusababisha madhara kwenye figo.
4. Kuharibu Mfumo wa Mmeng’enyo
Watoto wachanga wana mfumo dhaifu wa mmeng’enyo wa chakula. Maziwa ya kopo yanaweza kuwa magumu kuyameng’enya, na hivyo kusababisha kupata gesi, tumbo kujaa, au kufunga choo.
5. Hatari ya Kuongeza Uzito Kupita Kiasi
Baadhi ya aina za maziwa ya kopo yana sukari nyingi na kalori nyingi, jambo ambalo linaweza kusababisha mtoto kuongeza uzito kwa kasi isiyo ya kawaida, hali inayohusishwa na hatari ya kisukari na magonjwa ya moyo baadaye.
6. Mzio wa Maziwa (Milk Allergy)
Watoto wachanga wanaweza kuwa na mzio wa protini ya maziwa ya ng’ombe, ambayo ndiyo msingi wa maziwa mengi ya kopo. Hali hii husababisha kutapika, kuharisha, upele au hata matatizo ya kupumua.
7. Hatari ya Kuugua Kisukari Aina ya 1
Tafiti kadhaa zimeonyesha kuwa watoto wanaopewa maziwa ya kopo mapema mno, hasa yale yanayotokana na maziwa ya ng’ombe, wako kwenye hatari zaidi ya kupata kisukari cha aina ya 1 baadaye maishani.
8. Gharama Kubwa kwa Familia
Tofauti na kunyonyesha, maziwa ya kopo yanahitaji gharama kubwa ya kununua, pamoja na vifaa kama chupa, maji safi, n.k. Gharama hii inaweza kuwa mzigo kwa familia nyingi hasa vijijini.
Tahadhari Muhimu Kama Huna Budi Kutumia Maziwa ya Kopo
Pata ushauri wa daktari kabla ya kuanza kutumia maziwa ya kopo.
Hakikisha unafuata maelekezo ya maandalizi kwa usahihi – usiongeze au kupunguza maji.
Tumia maji yaliyochemshwa na baridi kidogo kabla ya kuchanganya maziwa.
Safisha na kuchemsha vifaa vyote vya kunyweshea kama chupa na vijiko.
Usihifadhi maziwa yaliyobaki kwa muda mrefu – tumia ndani ya saa 1–2.
Usibadilishe chapa ya maziwa kiholela bila ushauri wa daktari.
Ushauri wa Wataalam
Shirika la Afya Duniani (WHO) na UNICEF wanasisitiza kwamba watoto wachanga wanapaswa kunyonyeshwa pekee kwa miezi 6 ya mwanzo. Maziwa ya mama ni lishe kamili, yakiwa na kinga, virutubisho na uwezo wa kumkinga mtoto dhidi ya magonjwa mbalimbali.
Maziwa ya kopo yafaa kuwa njia ya mwisho na si chaguo la kwanza, isipokuwa pale ambapo kuna changamoto za kiafya kwa mama au mtoto. [Soma: Jinsi ya kuandaa maziwa ya ng’ombe kwa mtoto ]
Maswali ya Mara kwa Mara (FAQs)
Ni wakati gani mtoto anaweza kupewa maziwa ya kopo?
Mtoto anaweza kupewa maziwa ya kopo ikiwa hakuna uwezekano wa kunyonyesha, lakini ni muhimu kuwa chini ya ushauri wa daktari.
Je, maziwa ya kopo yana madhara gani kwa mtoto mchanga?
Yanaweza kusababisha maambukizi, mzio, kutopata kinga ya mwili, au matatizo ya mmeng’enyo.
Je, maziwa ya kopo ni salama kama yatachemshwa vizuri?
Maziwa ya kopo hayawezi kuchemshwa. Kinachopaswa kuchemshwa ni maji yanayotumika kuyachanganya.
Kwa nini maziwa ya mama yana faida zaidi ya ya kopo?
Maziwa ya mama yana kinga ya mwili, virutubisho kamili, na huandaliwa mwilini pasipo hatari ya uchafuzi.
Maziwa ya kopo yanaweza kusababisha mzio?
Ndiyo. Protini katika maziwa ya ng’ombe inaweza kusababisha mzio kwa watoto wachanga.
Je, kuna aina salama zaidi ya maziwa ya kopo?
Ndiyo. Kuna maziwa ya formula yaliyoboreshwa kwa watoto wachanga, lakini lazima yawe sahihi kwa umri wake.
Maji ya bomba yanafaa kuchanganya maziwa ya kopo?
Hapana. Tumia maji safi yaliyochemshwa na kupozwa kwa usalama.
Ni kiasi gani cha maziwa ya kopo mtoto mchanga anatakiwa kunywa?
Kiasi hutegemea umri na uzito wa mtoto. Zingatia maelekezo ya daktari au ya kwenye kopo.
Je, maziwa ya kopo yanaweza kuhifadhiwa kwa muda gani baada ya kuchanganywa?
Yatumike ndani ya saa 1 hadi 2. Yasipotumika, yatupwe.
Naweza kuchanganya maziwa ya kopo na uji?
Kwa watoto waliotimiza miezi 6 au zaidi, ndio – lakini fanya hivyo kwa ushauri wa daktari.
Kwa nini baadhi ya watoto hukataa maziwa ya kopo?
Wanaweza kutokuyapenda kwa ladha, au kuwa na mzio dhidi ya protini zake.
Je, maziwa ya kopo huathiri meno ya mtoto?
Ndiyo, hasa yanapotumiwa usiku bila kusafisha mdomo – yanaweza kuchangia kuoza kwa meno.
Maziwa ya kopo yanaweza kusababisha choo kigumu?
Ndiyo, baadhi ya watoto hupata choo kigumu au kufunga choo kwa sababu ya maziwa hayo.
Je, maziwa ya kopo huongeza uzito haraka kwa mtoto?
Ndiyo, lakini uzito huo si wa afya kila mara – unaweza kuwa hatari kwa siku zijazo.
Je, maziwa ya kopo yanamchosha mtoto haraka?
Maziwa hayo hukosa baadhi ya vichocheo vya njaa na kushiba vilivyomo kwenye maziwa ya mama.
Je, ni salama kutumia maziwa ya kopo muda mrefu?
Ndiyo, lakini kwa uangalizi wa karibu wa kiafya, lishe mchanganyiko, na ushauri wa daktari.
