Bandama (spleen) ni kiungo muhimu kilichopo tumboni upande wa kushoto juu ya tumbo, chini ya mbavu. Kazi yake kuu ni kuchuja damu, kuhifadhi chembechembe nyekundu na sahani za damu, pamoja na kusaidia kinga ya mwili kupambana na magonjwa. Watu wengine hukatwa bandama (splenectomy) kwa sababu za kiafya kama ajali, majeraha, au magonjwa ya damu. Pia, baadhi huzaliwa bila bandama (asplenia).
Kuto kuwa na bandama huathiri mwili kwa namna mbalimbali, hasa katika kinga ya mwili. Hapa tutajadili madhara yake, sababu zinazoweza kupelekea kukosa bandama, na namna ya kujikinga kiafya.
Madhara ya Kutokuwa na Bandama
Kushuka kwa kinga ya mwili
Bandama huchuja bakteria hatari kutoka kwenye damu. Bila bandama, mtu huwa na kinga dhaifu na anaweza kupata maambukizi kwa urahisi.Uwezekano mkubwa wa kupata maambukizi ya bakteria
Mtu asiyekuwa na bandama yupo kwenye hatari ya kupata maambukizi hatari kama vile:Pneumonia (maambukizi ya mapafu)
Meningitis (maambukizi ya uti wa mgongo)
Sepsis (maambukizi makubwa kwenye damu)
Kuchukua muda mrefu kupona
Bila bandama, mwili huchukua muda mrefu zaidi kupambana na magonjwa, hata yale madogo kama mafua au homa.Kuwepo kwa chembechembe za damu zisizo kamili
Bandama husaidia kuondoa seli za damu zilizochakaa. Kukosa bandama husababisha seli dhaifu kubaki kwenye damu na kuathiri mzunguko wa damu.Hatarishi kwa malaria
Watu wasio na bandama wako kwenye hatari kubwa ya kupata malaria kali, kwani bandama huchuja vimelea vya malaria kutoka kwenye damu.Uwezekano wa kupata damu kuganda haraka
Baada ya kuondolewa bandama, kuna hatari ya damu kuganda kupita kiasi (blood clot), hali ambayo inaweza kuleta matatizo ya moyo au kiharusi.
Njia za Kujikinga kwa Watu Wasiokuwa na Bandama
Kuchanja: Chanjo dhidi ya magonjwa kama homa ya mapafu, homa ya uti wa mgongo na homa ya ini ni muhimu.
Kutumia antibiotiki: Wakati mwingine madaktari hupendekeza kutumia dawa za kinga (prophylactic antibiotics).
Epuka maeneo yenye malaria: Au tumia dawa za kinga na vyandarua vilivyowekwa dawa.
Ufuatiliaji wa afya: Kufanya vipimo mara kwa mara ili kuhakikisha mwili unaendelea vizuri.
Mtindo bora wa maisha: Kula chakula bora, kufanya mazoezi, na kuepuka pombe kupita kiasi.
Maswali Yanayoulizwa Mara kwa Mara (FAQs)
Je, mtu anaweza kuishi bila bandama?
Ndiyo, mtu anaweza kuishi bila bandama, lakini atahitaji kuchukua tahadhari zaidi dhidi ya maambukizi.
Kwanini bandama hukatwa?
Bandama hukatwa kutokana na sababu kama ajali, kuvimba, saratani, au matatizo ya damu.
Ni madhara makubwa zaidi ya kukosa bandama ni yapi?
Hatari kubwa ni kupoteza kinga dhidi ya maambukizi makali kama pneumonia, meningitis na sepsis.
Je, watoto wanaweza kuishi bila bandama?
Ndiyo, lakini wanakuwa kwenye hatari kubwa zaidi ya maambukizi, hivyo wanahitaji uangalizi wa karibu wa kitabibu.
Je, mtu bila bandama anaweza kupata malaria kali?
Ndiyo, bandama huchuja vimelea vya malaria, hivyo kukosa bandama huongeza hatari ya malaria kali.
Je, chanjo ni muhimu kwa mtu asiye na bandama?
Ndiyo, chanjo ni kinga kubwa zaidi kwa watu hawa ili kupunguza hatari ya maambukizi.
Je, mtu bila bandama anaweza kuwa na damu kuganda haraka?
Ndiyo, kuna uwezekano wa damu kuganda haraka baada ya kuondolewa bandama.
Kuna vyakula maalum kwa mtu asiye na bandama?
Hakuna chakula maalum, lakini lishe bora yenye vitamini na madini inasaidia kinga ya mwili.
Je, mtu bila bandama anaweza kupata maambukizi ya mara kwa mara?
Ndiyo, kwa sababu kinga ya mwili huwa dhaifu.
Ni vipimo gani mtu bila bandama anapaswa kufanya?
Vipimo vya damu mara kwa mara na ufuatiliaji wa kinga ya mwili.
Je, dawa za kinga ni muhimu kwa watu bila bandama?
Ndiyo, mara nyingine madaktari hupendekeza kutumia antibiotiki za kinga.
Je, watu bila bandama wanaweza kusafiri sehemu zenye malaria?
Wanaweza, lakini wanapaswa kutumia dawa za kinga na vyandarua vyenye dawa.
Kukosa bandama kunaathiri muda wa kupona ugonjwa?
Ndiyo, mwili huchukua muda mrefu kupona bila msaada wa bandama.
Je, mtu bila bandama anaweza kuwa na maisha marefu?
Ndiyo, mradi atafuata tahadhari za kiafya na kupata matibabu ya mara kwa mara.
Je, maambukizi ya bakteria ni hatari zaidi kwa mtu bila bandama?
Ndiyo, kwani bandama husaidia kuchuja bakteria kutoka kwenye damu.
Mtu bila bandama anaweza kufanya mazoezi ya kawaida?
Ndiyo, anaweza, lakini anapaswa kuwa mwangalifu dhidi ya majeraha.
Je, kukosa bandama kunaathiri chembe za damu?
Ndiyo, seli dhaifu za damu hubaki mwilini kwa sababu hazichujwi.
Je, kuna tiba mbadala ya bandama?
Hakuna tiba ya kuzalisha bandama mpya, bali kuna njia za kuongeza kinga kwa dawa na chanjo.
Je, mtu bila bandama anapaswa kuona daktari mara kwa mara?
Ndiyo, ufuatiliaji wa kiafya ni muhimu ili kuzuia matatizo ya muda mrefu.
