Matembele, au majani ya kunde (hasa ya viazi vitamu), ni chakula kinachopendwa na wengi kutokana na ladha yake tamu na virutubisho vingi. Hata hivyo, licha ya faida zake, kuna madhara yanayoweza kutokea iwapo matembele hayataandaliwa vizuri au yakaliwa kupita kiasi.
Madhara Makuu ya Kula Matembele
Kusababisha gesi na kuvimbiwa
Matembele yana nyuzinyuzi kwa wingi. Ingawa nyuzinyuzi ni muhimu kwa mmeng’enyo wa chakula, kula kupita kiasi kunaweza kusababisha gesi, kuvimbiwa, na maumivu ya tumbo.Kuwepo kwa oxalates
Matembele yana kemikali asilia zinazojulikana kama oxalates, ambazo zinaweza kuchangia utengenezaji wa mawe kwenye figo kwa watu walio katika hatari hiyo.Kupunguza ufyonzwaji wa madini mwilini
Oxalates pia huzuia ufyonzwaji wa madini kama kalsiamu na chuma, hivyo kula matembele mengi kunaweza kusababisha upungufu wa madini haya mwilini.Kusababisha ugumu wa kumeng’enya chakula
Majani haya yanaweza kuwa magumu kumeng’enya kwa baadhi ya watu, hasa kama hayakuchemshwa vizuri au yameandaliwa bila mafuta ya kutosha.Matatizo ya tezi ya thyroid (hypothyroidism)
Matembele yana goitrogens, kemikali zinazoweza kuathiri kazi ya tezi hasa kwa watu wenye matatizo ya tezi. Hii inaweza kuathiri uzalishaji wa homoni za tezi na kusababisha matatizo ya afya.Kukosa virutubisho kutokana na kuchemsha kupita kiasi
Watu wengi huchemsha matembele kwa muda mrefu kupita kiasi, hali inayosababisha upotevu wa vitamini muhimu kama vitamini C na B-complex.Sumu ya nitrati
Endapo matembele yatapandwa kwa mbolea nyingi sana au katika udongo wenye sumu, yanaweza kuwa na viwango vya juu vya nitrati ambayo ni hatari kwa afya ya binadamu, hasa kwa watoto.Alerjia (Allergic Reactions)
Ingawa ni nadra, baadhi ya watu huweza kupata mzio baada ya kula matembele, hali inayoweza kujitokeza kwa upele, kuwashwa, au hata matatizo ya kupumua.Athari kwa watoto wachanga
Wanawake wanaonyonyesha wanapaswa kuwa makini kwa sababu baadhi ya kemikali kwenye matembele zinaweza kupita kwenye maziwa na kumuathiri mtoto.Sumu ya kemikali (pesticides)
Ikiwa matembele yamepandwa kwa kutumia viuatilifu vingi na havijaoshwa vizuri kabla ya kupikwa, kuna hatari ya kupata sumu ya kemikali hizi.
Njia Bora za Kuepuka Madhara Haya
Chemsha matembele kwa muda wa wastani ili kuua oxalates na goitrogens.
Tumia mafuta ya kupikia yenye afya kama ya alizeti au nazi ili kusaidia katika ufyonzwaji wa virutubisho.
Osha vizuri kabla ya kupika ili kuondoa mabaki ya kemikali au uchafu.
Pika na kuongeza vyakula vyenye vitamini C kama limau au nyanya kusaidia kufyonza madini kama chuma.
Usile matembele kwa kila mlo – weka mchanganyiko wa mboga nyingine.
Kwa watu wenye matatizo ya figo au tezi, wasiliana na daktari kabla ya kula kwa wingi. [Soma :Dawa ya kukuza uume kwa siku 7 kwanjia ya vyakula ]
Maswali Yaulizwayo Mara kwa Mara (FAQs)
Je, ni salama kula matembele kila siku?
Kula matembele kila siku siyo hatari ikiwa unabadili aina ya mboga mara kwa mara na unayahifadhi na kuandaa kwa usahihi.
Ni kweli kwamba matembele yanaweza kusababisha mawe kwenye figo?
Ndiyo, kwa watu wanaokumbwa na matatizo ya figo, oxalates kwenye matembele zinaweza kuchangia kutengeneza mawe ya figo.
Kwa nini nahisi kuvimbiwa baada ya kula matembele?
Hii inaweza kutokana na wingi wa nyuzinyuzi au kuwa ulila bila kuandaliwa vizuri, hasa bila mafuta au kwa kuchemshwa kidogo.
Je, watoto wadogo wanaweza kula matembele?
Ndiyo, lakini kwa kiasi kidogo na kwa kuhakikisha yameandaliwa vizuri ili yasiwasababishie matatizo ya tumbo.
Ni njia gani bora ya kuandaa matembele?
Kuchemsha kwa muda mfupi, kisha kukaanga kwa mafuta ya afya na vitunguu, ni njia nzuri ya kupika matembele.
Je, matembele yanasaidia nini mwilini?
Yanaimarisha kinga ya mwili, huongeza damu, na kusaidia mmeng’enyo wa chakula kutokana na nyuzinyuzi.
Ni dalili gani hujitokeza iwapo mtu ana mzio wa matembele?
Dalili ni pamoja na kuwashwa, vipele, matatizo ya kupumua, au maumivu ya tumbo.
Je, kula matembele yaliyopoa ni hatari?
Siyo hatari iwapo yamehifadhiwa vizuri, lakini yakiachwa kwa muda mrefu bila kupozwa yanaweza kuharibika.
Matembele yanaweza kusaidia kuongeza damu?
Ndiyo, yana madini ya chuma ambayo ni muhimu kwa kutengeneza damu mwilini.
Kwa nini watu wenye tezi ya thyroid wasile matembele mengi?
Kwa sababu yana goitrogens ambazo huathiri kazi ya tezi na kusababisha matatizo ya homoni.
Ni vyakula gani vinaweza kuliwa pamoja na matembele?
Samaki, wali, ugali, viazi, na maharagwe ni vyakula vinavyopendeza kuliwa na matembele.
Je, kuna watu ambao hawapaswi kabisa kula matembele?
Watu wenye matatizo ya figo au tezi wanapaswa kuwa waangalifu au kuepuka kabisa kwa ushauri wa daktari.
Matembele yanaweza kusababisha sumu?
Ndiyo, hasa yakitumiwa kutoka shamba lenye kemikali nyingi au bila kuoshwa vizuri.
Ni sehemu gani ya mmea wa viazi vitamu huliwa kama matembele?
Majani yake ndiyo yanayojulikana kama matembele na ndiyo huliwa.
Je, kula matembele kunaweza kusababisha kuhara?
Kama yameoza au hayakupikwa vizuri, yanaweza kusababisha matatizo ya tumbo, ikiwa ni pamoja na kuhara.
Matembele yanaweza kuhifadhiwa kwa muda gani?
Yakiwa yamepikwa, yanaweza kuhifadhiwa kwenye jokofu kwa hadi siku 3. Yakiwa mabichi, yawe kwenye jokofu hadi siku 5.
Je, wanawake wajawazito wanaweza kula matembele?
Ndiyo, lakini kwa kiasi na kwa kuandaliwa vizuri, kwani yana chuma na folate zinazosaidia kwenye ujauzito.
Matembele yanaweza kusaidia kupunguza uzito?
Ndiyo, yana kalori chache na nyuzinyuzi nyingi, hivyo husaidia katika mpango wa kupunguza uzito.
Ni bora kula matembele yaliyochemshwa au yaliyokaangwa?
Yote yanafaa, ila yaliyoandaliwa kwa kiasi cha mafuta na muda sahihi wa kupika yana afya zaidi.
Je, oxalates huathiri watu wote kwa kiwango sawa?
La, baadhi ya watu huzihimili vizuri, lakini waliowahi kupata mawe kwenye figo au wana shida ya figo wanapaswa kuwa waangalifu.
