Kundi la damu ni mojawapo ya mambo muhimu katika afya ya mama mjamzito. Wakati wa ujauzito, si tu afya ya mama ndiyo inayojaliwa, bali pia jinsi mwili wake unavyoshirikiana na damu ya mtoto anayekua tumboni. Moja ya makundi ya damu yanayoangaliwa kwa umakini zaidi ni Group O Negative (O⁻).
Ingawa kuwa na kundi hili la damu si ugonjwa, kina mama wenye O negative wanahitaji ufuatiliaji wa karibu zaidi katika ujauzito ili kuzuia matatizo makubwa yanayoweza kuathiri maisha ya mtoto na ya mama.
Kundi la Damu O Negative ni Nini?
Mtu mwenye damu ya kundi O⁻:
Hana antijeni ya A wala B kwenye uso wa seli zake nyekundu za damu
Hana protini ya Rhesus (Rh) — hivyo huitwa “negative”
Hii inamaanisha kuwa anaweza kutengeneza kingamwili dhidi ya damu yenye Rh positive, ikiwa ataipokea kupitia njia yoyote – ikiwemo kupitia mtoto tumboni.
Madhara Kwa Mama Mjamzito Mwenye Kundi O Negative
1. Rh Incompatibility
Tatizo kuu kwa mama mwenye O⁻ ni pale mtoto wake akiwa na damu ya Rh positive, ambayo mara nyingi hurithiwa kutoka kwa baba. Hali hii huitwa Rh incompatibility.
2. Kutengeneza Kingamwili (Antibodies)
Wakati damu ya mtoto (Rh⁺) inapoingia kwenye mfumo wa damu wa mama (Rh⁻), hasa wakati wa kujifungua, mimba kuharibika au ajali, mwili wa mama hutengeneza kingamwili dhidi ya damu ya mtoto.
3. Uharibifu wa Damu ya Mtoto
Kingamwili hizi huweza kuingia kwenye placenta na kushambulia seli nyekundu za damu za mtoto, hali inayosababisha:
Kupungua kwa damu ya mtoto (anemia)
Kuvimba kwa mtoto (hydrops fetalis)
Uharibifu wa ini la mtoto
Kifo cha mtoto tumboni au muda mfupi baada ya kuzaliwa
4. Hatari kwa Mimba Zilizofuata
Iwapo mama atakuwa ameshatengeneza kingamwili, mimba zinazofuata huwa katika hatari zaidi – hata kama ujauzito wa kwanza ulienda vizuri.
Njia za Kuzuia Madhara kwa Mama O Negative
Kupima kundi la damu mapema: Mara tu mama anapohudhuria kliniki, hupimwa kundi la damu na Rh factor.
Kumpima baba ya mtoto: Kama baba pia ana Rh negative, hakuna hatari ya incompatibility.
Kumpa mama sindano ya Rhogam:
Wiki ya 28 ya ujauzito
Ndani ya masaa 72 baada ya kujifungua mtoto Rh positive
Pia hutolewa baada ya kuharibika kwa mimba au matukio ya damu kuvuja
Maswali ya Mara kwa Mara (FAQs)
Je, O Negative ni hatari kwa ujauzito?
Si hatari moja kwa moja, lakini ikiwa mtoto ana damu ya Rh positive, kuna hatari ya Rh incompatibility ambayo ni hatari sana ikiwa haitadhibitiwa.
Rh incompatibility ni nini?
Ni hali ambapo damu ya mama Rh negative na mtoto Rh positive zinapokutana, mama hutengeneza kingamwili zinazoweza kushambulia damu ya mtoto.
Madhara ya Rh incompatibility ni yapi kwa mtoto?
Mtoto anaweza kuwa na upungufu mkubwa wa damu, uharibifu wa ini, kuvimba mwili mzima au hata kufariki.
Mama O negative anaweza kupata mtoto salama?
Ndiyo, kwa kufuata ufuatiliaji sahihi na kupokea sindano ya Rhogam, mama anaweza kujifungua salama kabisa.
Rhogam ni nini?
Ni sindano yenye kingamwili maalum zinazozuia mwili wa mama kutengeneza kinga dhidi ya damu ya mtoto.
Rhogam hutolewa lini?
Mara mbili: wiki ya 28 ya ujauzito na ndani ya masaa 72 baada ya kujifungua, ikiwa mtoto ni Rh positive.
Je, mimba ya kwanza huwa salama bila Rhogam?
Mara nyingi mimba ya kwanza huwa salama, lakini bila Rhogam, mimba zinazofuata huwa hatarini zaidi.
Je, kuna madhara kwa mama kupokea Rhogam?
Madhara ni madogo sana, na sindano hii huokoa maisha ya watoto wengi kila mwaka.
Ninawezaje kujua kama tayari nina kingamwili?
Kwa kufanya kipimo cha damu kinachoitwa **Indirect Coombs Test**, ambacho huonyesha kama tayari mwili wa mama umetengeneza kingamwili.
Je, mama anaweza kuathirika kiafya kwa kuwa na O negative?
Si sana kiafya, ila linapokuja suala la ujauzito, inahitaji uangalizi wa karibu zaidi.
Rh incompatibility inatibiwaje?
Kwa kutumia sindano ya Rhogam na kufuatilia ujauzito kwa karibu. Wakati mwingine mtoto huweza kutibiwa akiwa tumboni kwa transfusion ya damu.
Je, kuna kipimo cha kujua Rh factor ya mtoto akiwa tumboni?
Ndiyo, kupitia **Non-Invasive Prenatal Testing (NIPT)** ambayo hutumia sampuli ya damu ya mama kuchunguza DNA ya mtoto.
Je, kuna lishe maalum kwa mama O negative?
Hapana, lakini lishe bora yenye madini ya chuma na folic acid inashauriwa kwa kila mjamzito.
Je, Rh incompatibility huathiri jinsia ya mtoto?
La, haihusiani kabisa na jinsia ya mtoto.
Je, sindano ya Rhogam huhifadhiwa wapi?
Katika vituo vya afya vilivyo na huduma ya mama na mtoto – inapatikana katika hospitali nyingi.
Je, kuna hatari ikiwa mama hajui kundi lake la damu?
Ndiyo. Ndiyo maana kipimo cha damu ni miongoni mwa vipimo vya kwanza kabisa wakati wa ujauzito.
Mtoto akiwa Rh negative kuna shida?
Hapana, mtoto akiwa Rh negative kama mama, hakuna hatari ya Rh incompatibility.
Je, mwanamke wa O negative anaweza kuzaa mtoto Rh positive?
Ndiyo, kama baba ana Rh positive, kuna uwezekano mtoto awe Rh positive.
Je, kuharibika kwa mimba kunaongeza hatari ya kingamwili?
Ndiyo. Mama anapaswa kupewa Rhogam baada ya kuharibika kwa mimba ili kuzuia kingamwili kwa ujauzito unaofuata.
Je, naweza kupata watoto zaidi ya mmoja kama nina O negative?
Ndiyo, lakini ni muhimu kupokea matibabu stahiki na ufuatiliaji katika kila ujauzito.
