Damu ni kiungo muhimu sana katika mwili wa binadamu. Inahusika katika kusafirisha oksijeni, virutubisho, homoni, taka na kusaidia katika ulinzi wa mwili dhidi ya magonjwa. Lakini, je, ni kiasi gani cha damu kilicho ndani ya mwili wa mtu mzima?
Kujua kiwango cha kawaida cha damu mwilini kunaweza kusaidia kuelewa hali za kiafya kama upungufu wa damu, kupoteza damu kwa ajali, au mahitaji ya damu wakati wa upasuaji.
Kiasi cha Damu Mwilini kwa Mtu Mzima
Kwa kawaida, mtu mzima huwa na kati ya:
Lita 4.5 hadi 6 za damu
Hii ni sawa na takriban 7% hadi 8% ya uzito wa mwili wake
Kulingana na Jinsia:
Mwanaume mzima: Lita 5 hadi 6
Mwanamke mzima: Lita 4 hadi 5
Kulingana na Uzito:
Kila kilo 1 ya uzito wa mwili ina takriban mL 70 hadi 75 za damu.
Kwa mfano:
Mtu mwenye kilo 70 ana damu takriban mL 4,900 hadi 5,250 (karibu lita 5)
Mtu mwenye kilo 50 ana damu takriban mL 3,500 hadi 3,750
Damu Hii Inajumuisha Nini?
Damu inagawanyika katika sehemu kuu mbili:
Plasma (karibu 55%) – Kioevu kilicho na maji, protini, homoni, na madini
Chembe hai (karibu 45%) – Seli nyekundu, seli nyeupe, na sahani za damu
Nini Hutokea Iwapo Mtu Atapoteza Damu Kupita Kiasi?
Kupoteza hadi 15% ya damu: Mwili huweza kustahimili bila madhara makubwa
Kupoteza 15–30%: Dalili kama kizunguzungu, mapigo ya moyo kuongezeka hujitokeza
Kupoteza zaidi ya 40%: Ni hatari kwa maisha na huweza kuhitaji uhamishaji wa damu (blood transfusion)
Njia ya Kuongeza Kiasi cha Damu
Kunywa maji mengi (huongeza plasma)
Kula vyakula vyenye madini ya chuma (maini, mboga za kijani, maharage)
Kula vyakula vyenye folate na vitamini B12
Kufanya mazoezi ya kawaida ili kuchochea mzunguko wa damu
Kuepuka pombe na sigara [Soma: Seli nyekundu za damu zilizokufa hutolewa mwilini kupitia nini ]
Maswali Yanayoulizwa Mara kwa Mara (FAQs)
Mtu mzima ana damu kiasi gani mwilini?
Kwa kawaida, kati ya lita 4.5 hadi 6, kutegemea jinsia na uzito wa mwili.
Je, wanawake huwa na damu kidogo kuliko wanaume?
Ndiyo. Kwa kawaida wanawake huwa na lita 4–5, wakati wanaume huwa na lita 5–6.
Ni asilimia ngapi ya uzito wa mwili ni damu?
Takriban 7% hadi 8% ya uzito wa mwili wa mtu mzima ni damu.
Kwa nini kiwango cha damu hutofautiana kati ya watu?
Tofauti hizi husababishwa na jinsia, umri, urefu, na hali ya afya ya mtu.
Kupoteza kiasi gani cha damu ni hatari?
Kupoteza zaidi ya 40% ya damu bila matibabu ya haraka ni hatari kwa maisha.
Kuna njia ya kupima kiasi cha damu mwilini?
Ndiyo, vipimo maalum vya kimaabara kama blood volume test au hematocrit vinaweza kutumika.
Je, kunywa maji huongeza damu?
Ndiyo. Husaidia kuongeza kiasi cha plasma – sehemu ya maji ya damu.
Je, upungufu wa damu una maana ya damu kupungua kwa kiasi?
Sio lazima. Mara nyingi ni kupungua kwa seli nyekundu au hemoglobini, siyo damu yote.
Ni chakula gani huongeza damu haraka?
Maini, spinachi, dengu, nyama nyekundu, matunda ya jamii ya machungwa.
Je, damu mpya hutengenezwa kila siku?
Ndiyo. Mwili huzalisha mamilioni ya seli mpya za damu kila sekunde.
Je, mazoezi yanaongeza damu?
Mazoezi ya mara kwa mara yanaongeza uwezo wa mwili kutengeneza na kusambaza damu.
Je, kuwa na damu nyingi kupita kiasi ni tatizo?
Ndiyo. Inaweza kusababisha hali kama **polycythemia**, inayoongeza hatari ya kuganda kwa damu.
Je, figo au ini vina uhusiano na damu?
Ndiyo. Figo hutoa homoni ya EPO inayosaidia kutengeneza seli nyekundu, na ini huchuja mabaki ya damu.
Je, watoto wana kiwango sawa cha damu kama watu wazima?
Hapana. Watoto wana kiasi kidogo cha damu kulingana na uzito wao.
Je, mtu mnene sana ana damu nyingi?
Ndiyo. Kadri uzito unavyoongezeka, kiasi cha damu huongezeka kulingana na asilimia ya uzito.
Je, kinachosababisha mtu awe na damu chache ni nini?
Lishe duni, upungufu wa madini ya chuma, magonjwa ya damu au upotevu wa damu kutokana na jeraha.
Je, mjamzito anaongezewa kiasi cha damu?
Ndiyo. Katika ujauzito, damu huongezeka kwa takriban 30–50% kusaidia ukuaji wa mtoto.
Je, mtu anaweza kuishi na damu pungufu ya kawaida?
Ndiyo, lakini kwa hali fulani, huweza kusababisha uchovu, kizunguzungu au kushindwa kufanya kazi.
Je, kutoa damu kwa ajili ya kuchangia kunaathiri kiwango cha damu mwilini?
Hapana kwa kiasi kikubwa. Mwili huzalisha damu mpya ndani ya siku chache baada ya kuchangia.
Je, kuna vipimo vya kujua kama nina damu ya kutosha?
Ndiyo. Vipimo kama hemoglobin, hematocrit, na CBC huonesha hali ya damu yako.
