Kisukari (Diabetes Mellitus) ni ugonjwa wa muda mrefu unaotokea pale ambapo mwili hushindwa kutumia au kuzalisha insulini kwa kiwango cha kutosha. Insulini ni homoni muhimu inayosaidia kusafirisha sukari kutoka kwenye damu kwenda kwenye seli ili kutumika kama nishati. Matokeo yake, sukari hujikusanya kwenye damu na kuleta madhara mbalimbali kiafya.
Kisukari ni miongoni mwa magonjwa sugu yanayoendelea kuongezeka duniani, hasa kutokana na mabadiliko ya maisha, ulaji na mtindo wa maisha wa kisasa.
Aina za Kisukari
Kisukari Aina ya Kwanza (Type 1 Diabetes):
Hii hutokea pale ambapo kinga ya mwili huushambulia na kuharibu seli za kongosho zinazozalisha insulini. Hali hii husababisha mwili kukosa insulini kabisa. Hutokea zaidi kwa watoto na vijana.Kisukari Aina ya Pili (Type 2 Diabetes):
Hii ni aina ya kisukari inayoenea zaidi. Hali hii hutokea pale ambapo mwili hushindwa kutumia insulini vizuri (insulin resistance), au kongosho hushindwa kuzalisha insulini ya kutosha. Huathiri zaidi watu wazima, ingawa sasa inaonekana hata kwa watoto.Kisukari cha Mimba (Gestational Diabetes):
Hutokea kwa baadhi ya wanawake wakati wa ujauzito na huweza kuondoka baada ya kujifungua, ingawa huongeza hatari ya kupata kisukari aina ya pili baadaye maishani.
Kisukari Husababishwa Na Nini?
1. Kurithi kutoka kwa familia
Ikiwa wazazi au ndugu wa karibu wana kisukari, nafasi ya wewe kupata ugonjwa huu inaongezeka. Hii ni hasa kwa kisukari aina ya pili.
2. Uzito mkubwa wa mwili (obesity)
Mafuta mengi mwilini huathiri namna mwili unavyotumia insulini. Unene kupita kiasi ni sababu kubwa ya insulin resistance.
3. Kutofanya mazoezi ya mwili
Kukosa mazoezi husababisha mwili kuwa na kiwango kikubwa cha sukari na kuongezeka kwa uzito, hali ambayo huongeza uwezekano wa kupata kisukari.
4. Lishe mbaya
Ulaji wa vyakula vyenye sukari nyingi, mafuta mengi, na vyakula vya kusindikwa huongeza hatari ya kisukari.
5. Umri mkubwa
Uwezekano wa kupata kisukari huongezeka kadri umri unavyoongezeka, hasa kwa watu walio na umri wa miaka 45 na zaidi.
6. Msongo wa mawazo wa muda mrefu
Msongo unaweza kuongeza homoni kama cortisol ambayo huongeza sukari kwenye damu na kuathiri matumizi ya insulini.
7. Matumizi ya baadhi ya dawa
Baadhi ya dawa kama za usingizi, za kifafa, na za kuzuia mshtuko huweza kuongeza hatari ya kisukari kwa kutumia kwa muda mrefu.
8. Magonjwa ya kongosho
Kongosho lina jukumu la kuzalisha insulini. Magonjwa yanayoathiri kongosho huweza kusababisha kisukari.
9. Uvutaji wa sigara
Uvutaji sigara huongeza insulin resistance na pia huathiri afya ya mishipa ya damu.
10. Matumizi ya pombe kupita kiasi
Pombe huathiri kongosho na usawa wa sukari mwilini, hasa ikitumiwa kwa kiasi kikubwa na muda mrefu.
Maswali Yanayoulizwa Mara kwa Mara (FAQs)
1. Kisukari ni nini?
Ni ugonjwa unaotokea kutokana na kuongezeka kwa sukari kwenye damu kwa sababu ya upungufu wa insulini au mwili kushindwa kuitumia vizuri.
2. Je, kisukari kinaambukiza?
Hapana. Kisukari si ugonjwa wa kuambukiza bali husababishwa na sababu za kimwili na kijeni.
3. Kisukari kinaweza kupona kabisa?
Kwa sasa, kisukari hakina tiba ya moja kwa moja, lakini kinaweza kudhibitiwa vizuri kwa dawa, lishe bora, na mazoezi.
4. Je, mtoto anaweza kupata kisukari?
Ndiyo. Watoto wanaweza kupata kisukari aina ya kwanza, na sasa hata aina ya pili kutokana na unene wa kupindukia.
5. Kuna tofauti gani kati ya kisukari aina ya kwanza na ya pili?
Aina ya kwanza ni pale mwili unashindwa kabisa kuzalisha insulini, wakati aina ya pili mwili hauitumii vizuri au haitoshi.
6. Je, mazoezi husaidia kuzuia kisukari?
Ndiyo, mazoezi husaidia mwili kutumia sukari vizuri na hupunguza insulin resistance.
7. Je, kisukari kinaweza kuzuia mimba?
Kisukari kisichodhibitiwa huweza kuathiri uzazi, lakini kwa udhibiti mzuri, mimba inawezekana.
8. Je, stress inaweza kusababisha kisukari?
Ndiyo, msongo wa mawazo wa mara kwa mara huweza kuongeza kiwango cha sukari kwenye damu.
9. Je, watu wembamba wanaweza kupata kisukari?
Ndiyo, hata watu wenye uzito wa kawaida wanaweza kupata kisukari, hasa aina ya kwanza.
10. Pombe husababisha kisukari?
Ndiyo, pombe hupunguza uwezo wa mwili kutumia insulini vizuri, hasa kwa matumizi ya muda mrefu.
11. Je, kisukari kina dalili gani?
Kukojoa sana, kiu ya mara kwa mara, njaa isiyoisha, uchovu, na kupungua uzito.
12. Je, kisukari cha mimba huondoka?
Kwa kawaida huisha baada ya kujifungua, lakini mama anaweza kuwa katika hatari ya kupata kisukari aina ya pili baadaye.
13. Je, kuna vyakula vya kuepuka ukiwa na kisukari?
Ndiyo. Epuka sukari nyingi, vyakula vya kukaanga, na wanga mwingi usio na faida.
14. Je, kisukari husababisha upofu?
Ndiyo, kisukari kisichodhibitiwa huweza kuathiri macho na kusababisha upofu.
15. Je, ugonjwa wa kisukari hurithiwa?
Ndiyo, kisukari hasa aina ya pili huweza kurithiwa ndani ya familia.
16. Je, mtu anaweza kuwa na kisukari bila kujua?
Ndiyo, wengi hupatikana na kisukari bila dalili yoyote mwanzoni. Ndiyo maana kupima mara kwa mara ni muhimu.
17. Je, insulini ni tiba ya mwisho ya kisukari?
Si lazima iwe ya mwisho. Kwa baadhi ya aina ya kisukari, insulini hutumika mapema au kama sehemu ya matibabu.
18. Je, kupunguza uzito husaidia?
Ndiyo, kupunguza uzito kunasaidia sana katika kudhibiti na hata kuzuia kisukari aina ya pili.
19. Je, kisukari huathiri mapenzi au nguvu za kiume?
Ndiyo, kisukari kisichodhibitiwa huweza kuathiri mishipa ya fahamu na kusababisha tatizo la nguvu za kiume.
20. Ninawezaje kujikinga na kisukari?
Kwa kula vizuri, kufanya mazoezi mara kwa mara, kupunguza uzito, kuepuka stress, na kupima sukari mara kwa mara.
