Kifua kikuu (Tuberculosis – TB) ni mojawapo ya magonjwa ya kuambukiza yanayosababisha vifo vingi duniani kila mwaka, hasa katika nchi zinazoendelea. Ingawa TB ni ya zamani, bado inaathiri watu wengi kwa sababu ya kuambukiza kwa haraka na mara nyingine kutochukuliwa kwa uzito unaostahili.
Kifua Kikuu Husababishwa na Nini?
Kifua kikuu husababishwa na bakteria anayejulikana kitaalamu kama Mycobacterium tuberculosis.
Bakteria huyu huvamia hasa mapafu ya binadamu lakini pia anaweza kushambulia sehemu nyingine za mwili kama figo, ubongo, uti wa mgongo, mifupa, na tezi.
Kifua Kikuu Kinaambukizwaje?
TB ya mapafu huenea kutoka kwa mtu mmoja kwenda kwa mwingine kupitia hewa, wakati mgonjwa mwenye TB anapokohoa, kupiga chafya, au hata kuzungumza. Watu walioko karibu na mgonjwa wanaweza kuvuta hewa yenye vijidudu vya TB na kuambukizwa.
Mfano: Ikiwa mtu mwenye TB yuko kwenye chumba kisicho na hewa ya kutosha, na anakoohoa, watu wengine waliomo humo wanaweza kuvuta hewa hiyo na kuambukizwa.
Mambo Yanayoongeza Hatari ya Kuambukizwa Kifua Kikuu
1. Kinga ya mwili iliyo dhaifu
Watu wenye magonjwa yanayoshusha kinga ya mwili kama UKIMWI, kisukari, au wanaotumia dawa za kudhibiti mfumo wa kinga, wako katika hatari zaidi.
2. Maisha ya msongamano
Kuishi katika mazingira yenye watu wengi kama magereza, makambi, au maeneo ya mijini yasiyo na hewa ya kutosha huongeza hatari ya kuambukizwa.
3. Lishe duni
Lishe isiyotosheleza mahitaji ya mwili hudhoofisha kinga na kumfanya mtu awe rahisi kushambuliwa na TB.
4. Kuvuta sigara na matumizi ya madawa ya kulevya
Matumizi ya vitu hivi huathiri mfumo wa upumuaji na kinga ya mwili, hivyo kuongeza uwezekano wa kupata TB.
5. Historia ya TB katika familia
Kama mtu aliwahi kuishi na mgonjwa wa TB bila tahadhari, ana uwezekano mkubwa wa kuambukizwa.
Je, TB Inaweza Kuingia Mwili na Kukaa Kimya?
Ndiyo. Hali hii huitwa latent TB infection (TB ya utepetevu).
Katika hali hii, mtu ameambukizwa bakteria wa TB lakini hana dalili. Bakteria hawa wanaweza kubaki mwilini kwa miaka mingi bila kusababisha ugonjwa. Hata hivyo, iwapo kinga ya mwili itashuka, TB inaweza kuamka na kuanza kudhuru mwili.
Namna ya Kujikinga na Maambukizi ya Kifua Kikuu
Epuka maeneo yenye msongamano wa watu bila hewa ya kutosha.
Tumia barakoa ukiwa karibu na mtu mwenye TB.
Weka mazingira yako safi na yenye uingizaji wa hewa ya kutosha.
Kula lishe bora na fanya mazoezi.
Pata chanjo ya BCG kwa watoto wadogo.
Fuatilia matibabu ya TB kikamilifu kama umeambukizwa.
Maswali Yaulizwayo Mara kwa Mara (FAQs)
Je, TB inaweza kurithiwa kutoka kwa wazazi kwenda kwa watoto?
Hapana. TB haipatikani kwa njia ya kurithi bali huambukizwa kupitia hewa.
Je, mtu anaweza kuwa na TB bila kukohoa?
Ndiyo. Kuna aina ya TB ambayo haipo kwenye mapafu, na huweza kujionyesha kwa dalili nyingine kulingana na sehemu iliyoathirika.
Chanjo ya BCG inalinda dhidi ya TB kwa asilimia ngapi?
Chanjo ya BCG husaidia hasa kwa watoto dhidi ya aina kali za TB kama ya ubongo na mifupa, lakini haina ufanisi mkubwa kwa watu wazima.
Je, kuna uhusiano kati ya UKIMWI na TB?
Ndiyo. Watu wenye VVU wana kinga dhaifu, hivyo wako kwenye hatari kubwa ya kupata TB ya wazi au sugu.
Mtu anaweza kuishi na TB kwa muda gani bila matibabu?
TB inaweza kuendelea kuathiri mwili taratibu kwa miezi hadi miaka. Bila matibabu, inaweza kusababisha madhara makubwa na hata kifo.
