Kifua kikuu (TB) ni ugonjwa wa kuambukiza unaosababishwa na bakteria aina ya Mycobacterium tuberculosis. Ugonjwa huu huathiri zaidi mapafu, lakini unaweza kuathiri pia sehemu nyingine za mwili. Bahati nzuri ni kuwa TB inatibika kabisa endapo mgonjwa atatumia dawa sahihi kwa muda unaotakiwa bila kuruka dozi.
AINA KUU ZA DAWA ZA TB
Dawa za TB hutumika kwa pamoja (kombinesheni) na si moja moja. Kawaida dawa hizi hutumika kwa mizunguko miwili:
1. Kipindi cha awali (miezi 2) – Dawa 4
Isoniazid (INH)
Rifampicin (RIF)
Pyrazinamide (PZA)
Ethambutol (EMB)
2. Kipindi cha uendelezaji (miezi 4) – Dawa 2
Isoniazid (INH)
Rifampicin (RIF)
Wagonjwa wengine huweza kuhitaji matibabu ya zaidi ya miezi 6, hasa wenye TB sugu (MDR-TB), TB ya mifupa, TB ya uti wa mgongo au wenye maambukizi ya VVU.
JINSI YA KUTUMIA DAWA ZA TB KWA SAHIHI
1. Kunywa dawa kila siku bila kuruka hata dozi moja
Dawa za TB hufanya kazi vizuri endapo zitachukuliwa kila siku kwa muda unaotakiwa. Kuruka dozi huongeza uwezekano wa TB kuwa sugu kwa dawa.
2. Kunywa dawa asubuhi mapema kabla ya kula (tumbo likiwa tupu)
Dawa za TB hufyonzwa vizuri zaidi tumboni ikiwa tupu, mara nyingi huchukuliwa alfajiri au kabla ya kifungua kinywa.
3. Usigawanye au kusimamisha dawa bila ushauri wa daktari
Hata kama unajisikia vizuri baada ya wiki chache, endelea na dawa hadi utakapomaliza dozi yote kama ulivyoelekezwa.
4. Epuka pombe na dawa nyingine bila idhini ya daktari
Pombe na baadhi ya dawa zinaweza kuathiri ini au kuingiliana na dawa za TB, hivyo ni vizuri kuziepuka au kuomba ushauri wa daktari kabla ya kutumia dawa yoyote nyingine.
5. Fuatilia kliniki ya TB kila mwezi
Kliniki ya TB hukuwezesha kuchunguzwa maendeleo ya tiba, kufanyiwa vipimo vya makohozi (sputum), na kushauriwa kiafya. Pia unapata dawa mpya kwa ajili ya mwezi unaofuata.
MADHARA YA KAWAIDA YA DAWA ZA TB (SIDE EFFECTS)
Wagonjwa wengi huendelea kutumia dawa bila shida, lakini wengine hupata madhara madogo au makubwa kama:
Kichefuchefu au kutapika
Kuharisha
Maumivu ya tumbo
Macho kuwa mekundu au kuona mara mbili (husababishwa na Ethambutol)
Rangi ya mkojo kuwa nyekundu (husababishwa na Rifampicin – si hatari)
Vipele au muwasho wa ngozi
Kupungua kwa hamu ya kula
Iwapo utapata dalili zifuatazo, wahi hospitali haraka:
Ngozi kuwa ya njano (ishara ya ini kuathirika)
Maumivu makali ya tumbo
Kutapika damu au kukohoa damu
Maumivu ya macho au kuona vibaya
Ganzi kwenye mikono/miguu
TAHADHARI ZA KUZINGATIA
Weka dawa zako sehemu salama, kavu na isiyo na joto kali
Usizigawane na mtu mwingine
Kama unasafiri, hakikisha umebeba dawa zako zote
Usitumie dawa za mitishamba bila kushauriana na daktari
FAIDA ZA KUTUMIA DAWA ZA TB KIKAMILIFU
Kupona kabisa bila kurudi kwa ugonjwa
Kuzuia TB kuenea kwa wengine
Kupunguza hatari ya kuwa na TB sugu (MDR-TB)
Kuokoa maisha yako na ya jamii inayokuzunguka
MASWALI YAULIZWAYO MARA KWA MARA (FAQs)
Je, dawa za TB huchukuliwa kwa muda gani?
Kwa kawaida ni miezi 6, lakini kwa baadhi ya aina za TB, muda huo huongezwa hadi miezi 9 au zaidi.
Ni lini mgonjwa wa TB huanza kuhisi nafuu?
Wagonjwa wengi huanza kuhisi nafuu ndani ya wiki 2–4, lakini hii haimaanishi kuwa wamepona. Ni muhimu kuendelea na dawa hadi mwisho.
Je, nikiwa na VVU, naweza kutumia dawa za TB?
Ndiyo, TB na VVU huweza kutibiwa kwa pamoja. Ni muhimu kufuatilia ushauri wa daktari kuhusu mpangilio wa dawa zako.
Je, ni salama kutumia dawa za TB wakati wa ujauzito?
Ndiyo, dawa nyingi za TB ni salama kwa mama mjamzito, lakini ni lazima daktari awe na taarifa kamili kuhusu hali hiyo.
Je, nikisahau dozi moja nifanye nini?
Usiongeze dozi mara mbili. Endelea na dozi inayofuata kama kawaida na umwambie daktari wako.
