Kisukari ni ugonjwa wa muda mrefu unaosababisha kiwango cha sukari kwenye damu kupanda juu ya kawaida. Tatizo hili hutokana na mwili kushindwa kutengeneza insulini ya kutosha au kutotumia insulini ipasavyo.
Kisukari kinaathiri mamilioni ya watu duniani na ni moja ya magonjwa yanayohitaji uangalizi wa maisha yote.
Aina za Kisukari
Kuna aina kuu mbili:
Kisukari cha Aina ya Kwanza (Type 1 Diabetes) – Mwili hauzalishi insulini kabisa.
Kisukari cha Aina ya Pili (Type 2 Diabetes) – Mwili unatengeneza insulini lakini haitumiki vizuri.
Je Kisukari Unatibika?
Kwa sasa, hakuna tiba kamili ya kuondoa kisukari kabisa, hasa aina ya kwanza. Hata hivyo, wagonjwa wanaweza kudhibiti hali hii kwa njia zifuatazo:
Kutumia insulini au dawa zilizopendekezwa na daktari.
Kufanya mazoezi mara kwa mara.
Kufuatilia sukari ya damu kila siku.
Kula chakula chenye uwiano bora wa virutubisho.
Kwa kisukari cha aina ya pili, baadhi ya watu wanaweza kufikia remission (sukari kurudi kawaida bila dawa) kupitia kupunguza uzito, lishe bora na mazoezi. Hata hivyo, hii si sawa na kupona kabisa kwani kisukari kinaweza kurudi.
Dalili za Kisukari
Kiu isiyo ya kawaida.
Kukojoa mara kwa mara.
Kupungua uzito bila sababu.
Uchovu wa mara kwa mara.
Kuona ukungu.
Sababu za Kisukari
Urithi wa vinasaba (genetics).
Lishe isiyo bora.
Uongezekaji wa uzito na unene kupita kiasi.
Msongo wa mawazo wa muda mrefu.
Hatua za Kudhibiti Kisukari
Fanya mazoezi angalau dakika 30 kila siku.
Punguza vyakula vyenye sukari nyingi.
Kunywa maji ya kutosha.
Pima sukari mara kwa mara.
Je Kisukari Kinaweza Kuzuia?
Kisukari cha aina ya kwanza hakiwezi kuzuiwa, lakini kisukari cha aina ya pili kinaweza kuzuiwa kwa:
Kula lishe yenye afya.
Kupunguza uzito kupita kiasi.
Kufanya mazoezi mara kwa mara.
Maswali na Majibu Kuhusu Kisukari (FAQs)
1. Je kisukari cha aina ya kwanza kinaweza kupona?
Hapana, hakina tiba ya kudumu kwa sasa, lakini kinaweza kudhibitiwa kwa insulini na mtindo bora wa maisha.
2. Je kisukari cha aina ya pili kinaweza kuondoka?
Watu wengine wanaweza kufikia remission kupitia kupunguza uzito, lishe bora na mazoezi, lakini si kila mtu hufanikwa.
3. Ni chakula gani bora kwa wagonjwa wa kisukari?
Chakula chenye mboga nyingi, nafaka zisizokobolewa, protini bora na kuepuka sukari nyingi.
4. Je mazoezi yanaweza kusaidia kisukari?
Ndiyo, mazoezi husaidia kupunguza sukari ya damu na kuboresha afya kwa ujumla.
5. Je kisukari ni ugonjwa wa kurithi?
Kuna mchango wa vinasaba, lakini mtindo wa maisha pia una nafasi kubwa.
6. Dalili za mwanzo za kisukari ni zipi?
Kiu kingi, kukojoa mara kwa mara, uchovu, kupungua uzito bila sababu, na kuona ukungu.
7. Je mtu anaweza kuishi maisha marefu akiwa na kisukari?
Ndiyo, akidhibiti sukari na kufuata ushauri wa kitabibu.
8. Je kisukari kinaweza kusababisha upofu?
Ndiyo, kama hakitadhibitiwa, kinaweza kuathiri macho na kusababisha upofu.
9. Je kisukari kinaweza kuathiri moyo?
Ndiyo, wagonjwa wa kisukari wako kwenye hatari kubwa ya magonjwa ya moyo.
10. Je mtu anaweza kutumia dawa za mitishamba kutibu kisukari?
Dawa za mitishamba zinaweza kusaidia baadhi ya dalili, lakini zinapaswa kutumika kwa ushauri wa daktari.
11. Je insulini ina madhara?
Inaweza kusababisha hypoglycemia au kuongezeka uzito kwa baadhi ya watu.
12. Ni mara ngapi sukari inapaswa kupimwa?
Inategemea hali ya mgonjwa, lakini kwa kawaida angalau mara moja kwa siku au zaidi.
13. Je kisukari kinaweza kusababisha matatizo ya figo?
Ndiyo, kinaweza kuharibu figo taratibu iwapo hakitadhibitiwa.
14. Je watoto wanaweza kupata kisukari?
Ndiyo, hasa kisukari cha aina ya kwanza.
15. Je maumivu ya miguu yanahusiana na kisukari?
Ndiyo, kutokana na uharibifu wa mishipa (neuropathy).
16. Je mtu mwenye kisukari anaweza kula matunda?
Ndiyo, lakini kwa kiasi na kuchagua matunda yenye sukari kidogo.
17. Je kisukari kinaweza kuzuia ujauzito?
Hapana moja kwa moja, lakini kinahitaji udhibiti mzuri kabla na wakati wa ujauzito.
18. Je mtu anaweza kunywa pombe akiwa na kisukari?
Kwa kiasi na kwa ushauri wa daktari, kwani pombe huathiri sukari ya damu.
19. Je msongo wa mawazo huathiri kisukari?
Ndiyo, msongo unaweza kuongeza sukari ya damu.
20. Je usingizi mdogo unaweza kuathiri kisukari?
Ndiyo, usingizi mdogo huathiri insulini na kiwango cha sukari mwilini.
21. Je mtu mwenye kisukari anaweza kufunga?
Inawezekana kwa ushauri wa daktari na kufuatilia sukari kwa karibu.
