Chembe ya moyo, kitaalamu ikijulikana kama heart attack au myocardial infarction, hutokea pale ambapo mtiririko wa damu kuelekea kwenye misuli ya moyo unakatizwa kwa muda mrefu, mara nyingi kutokana na kuziba kwa mishipa ya moyo. Hali hii ni ya dharura na inahitaji msaada wa haraka ili kuokoa maisha ya mhanga. Kujua hatua za huduma ya kwanza kunaweza kufanya tofauti kubwa kati ya kupona na kupoteza maisha.
Dalili za Mtu Anayepata Chembe ya Moyo
Kabla ya kutoa huduma ya kwanza, ni muhimu kutambua dalili. Baadhi ya ishara kuu ni:
Maumivu makali au shinikizo kifuani yanayodumu zaidi ya dakika chache.
Maumivu yanayosambaa hadi mkono wa kushoto, shingo, taya, au mgongoni.
Kukohoa au kupumua kwa shida.
Kutokwa na jasho jingi ghafla.
Kichefuchefu au kutapika.
Kizunguzungu au kupoteza fahamu.
Hatua za Huduma ya Kwanza kwa Mtu Mwenye Chembe ya Moyo
Piga simu ya dharura mara moja – Wasiliana na huduma za dharura (kwa Tanzania piga 114 au namba ya hospitali iliyo karibu) haraka iwezekanavyo.
Muweke mhanga katika hali ya kupumzika – Mkalisheni au mlaze sehemu salama yenye hewa ya kutosha, akiegemea kidogo ili kupunguza mzigo kwenye moyo.
Mfanye atulie – Mhimize apumue kwa utulivu na epuka harakati nyingi. Hofu na wasiwasi vinaweza kuongeza mzigo kwa moyo.
Mpe Aspirin (ikiwa anaruhusiwa na hakuna mzio) – Kidonge cha aspirin (300mg) kinaweza kusaidia kupunguza kuganda kwa damu. Mpe atafune kabla ya kumeza.
Fungua nguo zinazobana – Ili kurahisisha upumuaji.
Kagua fahamu na pumzi – Ikiwa atapoteza fahamu na kuacha kupumua, anza CPR (kumpa pumzi na kusukuma kifua) hadi msaada wa kitaalamu ufike.
Epuka kumpa chakula au kinywaji – Hii inaweza kuwa hatari endapo atahitaji upasuaji wa dharura.
Mambo Muhimu ya Kukumbuka
Usimwache mgonjwa peke yake.
Usimruhusu kuendelea na shughuli yoyote ngumu.
Haraka ya huduma ya kwanza huongeza uwezekano wa kuishi.
Maswali Yanayoulizwa Mara kwa Mara (FAQs)
Je, chembe ya moyo husababishwa na nini hasa?
Husababishwa na kuziba kwa mshipa wa moyo kutokana na kuganda kwa damu au mafuta (plaque) kwenye mishipa ya moyo.
Je, mtu mwenye shinikizo la damu yuko kwenye hatari kubwa?
Ndiyo, shinikizo la damu huongeza uwezekano wa kupata chembe ya moyo.
Ni tofauti gani kati ya chembe ya moyo na shambulio la moyo?
Hakuna tofauti, ni maneno tofauti yanayotumika kueleza hali ile ile.
Je, aspirin inasaidia vipi?
Aspirin hupunguza kuganda kwa damu na hivyo kuboresha mtiririko wa damu kwenye moyo.
Je, wanawake hupata dalili tofauti na wanaume?
Ndiyo, wanawake mara nyingi hupata dalili zisizo za kawaida kama kichefuchefu, uchovu, au maumivu ya shingo na mgongo.
CPR ni nini?
Ni mbinu ya uokoaji inayojumuisha kusukuma kifua na kutoa pumzi ya mdomo kwa mdomo ili kuweka oksijeni kwenye mwili.
Je, dawa za moyo zinaweza kuzuia chembe ya moyo?
Ndiyo, dawa kama vile statins na antihypertensives zinaweza kusaidia kupunguza hatari.
Je, mtu anaweza kupona kabisa baada ya chembe ya moyo?
Ndiyo, kwa matibabu ya haraka na mabadiliko ya maisha, mtu anaweza kupona vizuri.
Ni muda gani salama wa kusubiri kabla ya kupeleka mgonjwa hospitali?
Hakuna muda wa kusubiri, lazima apelekwe mara moja.
Je, kupumua kwa kasi ni dalili ya chembe ya moyo?
Ndiyo, mara nyingine huambatana na hali hiyo kutokana na upungufu wa oksijeni.
Je, dawa za maumivu zinaweza kusaidia badala ya aspirin?
La, dawa za maumivu hazisaidii kuzuia kuganda kwa damu.
Je, watu vijana wanaweza kupata chembe ya moyo?
Ndiyo, hasa kama wana tabia hatarishi kama uvutaji sigara, lishe mbaya, au shinikizo la damu.
Je, baridi kali inaweza kusababisha chembe ya moyo?
Ndiyo, baridi kali inaweza kusababisha mishipa kubana na kuongeza hatari.
Je, ni vyema kutumia kitambaa cha moto kifuani?
Hapana, badala yake toa msaada wa kitaalamu haraka.
Je, mazoezi ya moyo husaidia kuzuia chembe ya moyo?
Ndiyo, mazoezi ya mara kwa mara huboresha afya ya moyo.
Je, msongo wa mawazo unaweza kusababisha chembe ya moyo?
Ndiyo, msongo huongeza shinikizo la damu na kusababisha matatizo ya moyo.
Ni chakula gani kizuri kwa afya ya moyo?
Chakula chenye mboga, matunda, nafaka zisizokobolewa, samaki, na mafuta yenye afya kama mafuta ya zeituni.
Je, mtu anaweza kuendesha gari baada ya kupata chembe ya moyo?
Ni lazima apate ruhusa ya daktari kwanza.
Je, uvutaji sigara huongeza hatari ya chembe ya moyo?
Ndiyo, sigara huongeza kuganda kwa damu na kuharibu mishipa ya moyo.
Je, kupoteza fahamu ghafla ni dalili ya chembe ya moyo?
Ndiyo, hasa ikiwa moyo unasimama ghafla.
