Goita ni ugonjwa unaojulikana kwa uvimbe kwenye shingo unaotokana na kuongezeka kwa ukubwa wa tezi ya thyroid. Tezi hii ndogo ipo shingoni mbele ya koo na inahusika na kutengeneza homoni zinazodhibiti metaboli ya mwili, joto, mapigo ya moyo, na ukuaji.
Watu wengi huuliza: Goita husababishwa na nini? Ili kuelewa vyema, ni muhimu kujua kwamba chanzo cha goita ni mabadiliko yanayoathiri tezi ya thyroid.
Visababishi Vikuu vya Goita
Upungufu wa madini ya iodini
Hii ndiyo sababu kubwa zaidi duniani.
Iodini ni madini muhimu yanayosaidia tezi ya thyroid kutengeneza homoni.
Lishe duni isiyo na iodini (hasa kwa watu wasiokula chumvi yenye iodini au samaki wa baharini) hupelekea kuvimba kwa tezi.
Kula vyakula vinavyopunguza kazi ya thyroid (goitrogens)
Mboga za familia ya kabichi kama kabichi, cauliflower, broccoli, na kabeji, zikiliwa mbichi mara kwa mara, zinaweza kudhoofisha kazi ya tezi.
Vyakula hivi havisababishi goita moja kwa moja, ila huongeza tatizo kwa mtu mwenye upungufu wa iodini.
Magonjwa ya kinga mwilini (Autoimmune diseases)
Magonjwa kama Graves’ disease (yanayosababisha tezi kuzalisha homoni nyingi sana) na Hashimoto’s thyroiditis (yanayosababisha upungufu wa homoni) yanaweza kusababisha goita.
Matatizo ya homoni mwilini
Mabadiliko ya homoni hasa wakati wa ujauzito, kubalehe, au kukoma hedhi yanaweza kusababisha uvimbe kwenye tezi ya thyroid.
Kuchafuka kwa mazingira (exposure to radiation)
Watu waliowahi kupigwa mionzi kwenye shingo au kuishi maeneo yenye kiwango kikubwa cha mionzi wana hatari ya kupata goita.
Uvutaji wa sigara
Moshi wa sigara una kemikali ya thiocyanate, ambayo huathiri ufyonzwaji wa iodini kwenye tezi ya thyroid.
Ugonjwa wa maumbile (genetic factors)
Baadhi ya watu huzaliwa na matatizo kwenye tezi ya thyroid, jambo linaloweza kupelekea goita.
Uvimelea au uvimbe kwenye tezi (thyroid nodules au cysts)
Ukuaji wa vinundu ndani ya tezi unaweza kusababisha shingo kuvimba na kuonekana kama goita.
Aina za Goita
Goita ya upungufu wa iodini – hutokana na lishe duni isiyo na iodini.
Goita yenye sumu (Toxic goiter) – ambapo tezi huzalisha homoni nyingi kupita kiasi.
Goita isiyo na sumu (Non-toxic goiter) – haina uhusiano na kuzidi au kupungua kwa homoni.
Maswali Yanayoulizwa Mara kwa Mara (FAQs)
Goita husababishwa zaidi na nini?
Sababu kuu ni upungufu wa iodini mwilini unaotokana na lishe duni.
Je, kula kabichi mbichi kunaweza kusababisha goita?
Ndiyo, hasa kwa watu wenye upungufu wa iodini. Kabichi na mboga za jamii yake hubadilisha kazi ya tezi.
Magonjwa ya kinga mwilini yanaweza kupelekea goita?
Ndiyo, magonjwa kama Hashimoto’s thyroiditis na Graves’ disease husababisha goita.
Je, ujauzito unaweza kusababisha goita?
Ndiyo, kwa sababu wakati wa ujauzito mahitaji ya homoni za thyroid huongezeka.
Uvutaji wa sigara una uhusiano na goita?
Ndiyo, moshi wa sigara huzuia iodini kutumika ipasavyo na hivyo kuathiri tezi.
Je, goita ni ugonjwa wa kurithi?
Ndiyo, baadhi ya watu huzaliwa na vinasaba vinavyoongeza uwezekano wa kupata goita.
Goita ya sumu na isiyo na sumu ni nini?
Goita ya sumu hutengeneza homoni nyingi, isiyo na sumu haizalishi homoni kupita kiasi.
Je, upungufu wa iodini unaathiri watoto?
Ndiyo, unaweza kusababisha goita na kuchelewesha ukuaji wa akili na mwili kwa watoto.
Mionzi inaweza kusababisha goita?
Ndiyo, mionzi ya shingo au mazingira yenye mionzi hubadilisha kazi ya thyroid.
Goita husababisha shingo kuvimba pekee?
Hapana, pia husababisha matatizo ya kupumua, kumeza, na mabadiliko ya homoni mwilini.
