Kitovu cha mtoto mchanga ni kiungo kinachobaki baada ya kukatwa kwa mrija wa uzazi unaounganisha mama na mtoto wakati wa ujauzito. Kwa kawaida, baada ya kuzaliwa, kitovu hukatwa na sehemu inayobaki huachwa kwenye tumbo la mtoto mpaka inapoanguka yenyewe—kwa kawaida ndani ya siku 7 hadi 14.
Swali ambalo huibuka kwa wazazi wengi, hasa wale wapya, ni: Kitovu hicho hutupwa wapi baada ya kudondoka? Katika jamii nyingi, swali hili linagusa si tu afya, bali pia imani, mila na desturi za kitamaduni.
Fahamu Kitovu cha Mtoto Mchanga Hutupwa Wapi Mara Baada ya Kudondoka
Katika mazingira ya hospitali au mijini, wazazi wengi hulitupa kitovu kwa njia ya kawaida kama taka ya nyumbani, au wengine hulifukia ili kulinda faragha na usalama wa mtoto. Hata hivyo, sehemu kubwa ya jamii za kiafrika huamini kuwa kitovu cha mtoto kina nguvu za kiroho na kinaweza kuathiri maisha ya mtoto iwapo kitadhibitiwa vibaya.
Baadhi ya familia huamua kukifukia sehemu maalum kama vile karibu na mlango, mti wa matunda au ndani ya nyumba, kulingana na mila zao. Lengo kuu ni kulinda maisha ya mtoto, kumkinga dhidi ya ushirikina, na kuendeleza urithi wa kifamilia.
Baadhi ya watu huamua:
Kukizika ardhini karibu na nyumba
Kukihifadhi kwenye sehemu ya siri kwa muda au milele
Kukitupa sehemu maalum kulingana na imani au mila
Kukifunga na dawa kisha kukihifadhi kama “kinga”
Mila za Makabila Mbali Mbali Kuhusu Kitovu cha Mtoto
1. Wachaga
Wachaga huamini kuwa kitovu ni kiungo chenye uzito wa kiroho. Huifadhiwa na kuzikwa karibu na nyumba au mti maalum wa familia. Kitovu huzikwa kwa nia ya kumfunga mtoto na familia, ili asije kusahaulika au kutangatanga maishani.
2. Waluguru
Kwa Waluguru, kitovu hufukiwa ardhini kwa heshima. Wakati mwingine huchanganywa na dawa za asili kisha kufukiwa karibu na chumba cha mama mzazi. Inaaminika kuwa mtoto atakuwa mtii na mwenye afya njema.
3. Wasukuma
Wasukuma huwa na utamaduni wa kukifukia kitovu kwenye eneo la siri, hasa karibu na shina la mti wa miembe au migomba. Sababu ni kuunganisha maisha ya mtoto na rutuba ya asili. Pia, ni njia ya kumkinga mtoto na nguvu za kishirikina.
4. Wanyamwezi
Kwa Wanyamwezi, kitovu huchukuliwa kama alama ya mwanzo wa maisha. Hukusanywa na kufukiwa pamoja na dawa za asili kwa madhumuni ya kumkinga mtoto na roho mbaya. Ni mila yenye heshima kubwa.
5. Wazaramo
Wazaramo hutunza kitovu kwa muda fulani kabla ya kukifukia. Hufukiwa usiku kwa siri ili kuzuia mtu yeyote kukichukua kwa madhumuni mabaya. Imani ni kuwa kitovu kikichukuliwa na mtu mwenye nia mbaya, mtoto anaweza kuathirika kiakili au kiafya.
6. Wamakonde
Wamakonde huamini kuwa kitovu kinaunganishwa na roho ya mtoto. Hupewa bibi au babu wa mtoto kukifukia sehemu maalum, mara nyingi nyuma ya nyumba ya familia, ili kulinda maisha ya mtoto huyo dhidi ya bahati mbaya.
7. Wazanzibar
Zanzibar, jamii nyingi hufuata mila za Kiislamu na pamoja na mila za Kiafrika. Kitovu mara nyingi hufukiwa karibu na mskiti au sehemu ya ibada kama alama ya kumkabidhi mtoto kwa Mungu. Pia, wengine huamini kuwa kikipotea au kuchukuliwa, mtoto anaweza kupata madhara.
8. Wahehe
Wahehe huficha kitovu kisionekane hata na wanandugu wengine. Baada ya kudondoka, huwekwa ndani ya chungu au kisanduku kidogo, kisha kufukiwa ardhini. Imani ni kuwa kitovu ni kama “mzizi” wa mtoto, na kinapaswa kurudishwa ardhini kwa heshima.
9. Wanyakyusa
Wanyakyusa wanaamini kitovu ni chanzo cha nguvu ya mtoto. Hufukiwa kwa heshima karibu na nyumba au mahali pa siri. Wakati mwingine, huchanganywa na majivu ya miti ya tiba kabla ya kufukiwa.
10. Wakinga
Wakinga nao hutunza kitovu kwa heshima kubwa. Hufukiwa pamoja na mbegu za mimea au pembezoni mwa shamba kama ishara ya mafanikio, rutuba, na maisha marefu kwa mtoto.
11. Wamasai
Wamasai huona kitovu kama kitu takatifu. Mara baada ya kudondoka, hukusanywa na kufukiwa mbali na nyumba. Kuna imani kuwa kitovu kinaweza kutumika vibaya endapo kitaangukia mikononi mwa mtu mwenye nia mbaya.
Mtazamo wa Dini kuhusu Kitovu cha Mtoto
Uislamu
Katika Uislamu, hakuna mafundisho ya moja kwa moja kuhusu kitovu cha mtoto. Hata hivyo, dini inasisitiza usafi, heshima ya mwili, na kuepuka ushirikina. Kitovu hufaa kuzikwa ardhini kwa heshima, kama sehemu ya mwili wa mwanadamu, bila tambiko au imani za kishirikina.
Ukristo
Ukristo hauzungumzi moja kwa moja kuhusu kitovu, lakini pia unasisitiza heshima kwa mwili. Wengi waumini wa Kikristo huamua kukizika kitovu kwa heshima na kuepuka mila zinazokiuka mafundisho ya kiroho.
Soma Hii : Dawa ya kukausha kitovu cha mtoto mchanga
Maswali Yanayoulizwa Mara kwa Mara (FAQs)
1. Je, ni lazima kitovu cha mtoto kifukiwe?
Si lazima, lakini mila nyingi za kiafrika huona kufukia kama njia salama ya kuilinda roho ya mtoto na kumkinga dhidi ya madhara ya kiroho au kiuchawi.
2. Je, kuna madhara ya kiafya yakitupwa ovyo?
Kiafya, kitovu kikidondoka ni sehemu isiyo na madhara iwapo itahifadhiwa au kutupwa kwa usafi. Lakini kutupa ovyo kunaweza kuchafua mazingira au kuvutia wadudu.
3. Ni nani anayepaswa kushughulika na kitovu baada ya kudondoka?
Mara nyingi, mama mzazi, bibi au mkunga wa jadi hushughulika nacho. Wakati mwingine hutegemea mila za ukoo au kabila.
4. Je, kuna tofauti ya jinsia kuhusu namna ya kutupa kitovu?
Kwa baadhi ya makabila, ndiyo. Mtoto wa kiume huwekewa kitovu sehemu tofauti na wa kike, ikiwa ni pamoja na ishara za kifamilia au nafasi yake ya baadaye kijamii.
5. Je, teknolojia ya kisasa imebadilisha mila hizi?
Ndiyo na hapana. Ingawa baadhi ya watu huamua kulichoma au kulitupa kama taka ya hospitali, bado familia nyingi husisitiza kufuata mila ili kudumisha utambulisho na uhusiano wa kijadi.
