Mimba kutunga nje ya kizazi, kitaalamu huitwa Ectopic Pregnancy, ni hali hatari kiafya ambapo yai lililorutubishwa linajipandikiza na kukua nje ya mji wa mimba (uterasi). Kwa kawaida, mimba huanza ndani ya mji wa mimba, lakini katika hali hii, huweza kutunga katika mirija ya uzazi (fallopian tubes), ovari, tumbo au hata kwenye shingo ya kizazi (cervix).
Tatizo hili linaweza kusababisha kuvuja damu ndani ya tumbo na ni tishio kwa maisha ya mwanamke iwapo halitatibiwa haraka.
MIMBA KUTUNGA NJE YA KIZAZI HUTOKEA WAPI?
Asilimia 90 hadi 95 ya kesi hutokea ndani ya mirija ya fallopian, ambapo yai lililorutubishwa hushindwa kufika kwenye mji wa mimba. Hii ndiyo aina ya kawaida ya ectopic pregnancy.
CHANZO CHA MIMBA KUTUNGA NJE YA KIZAZI
Zifuatazo ni sababu kuu zinazoweza kusababisha tatizo hili:
1. Maambukizi ya njia ya uzazi (PID)
Maambukizi kama ya klamidia au kisonono huathiri mirija ya uzazi na kuifanya iwe na makovu au kuziba sehemu. Hali hii huzuia yai lililorutubishwa kupita kwa ufanisi.
2. Upasuaji wa awali kwenye mirija ya uzazi
Mwanamke aliyewahi kufanyiwa upasuaji kwenye mirija ya uzazi anaweza kuwa kwenye hatari ya kupata mimba ya ectopic kutokana na uharibifu wa miundo ya kawaida ya mirija hiyo.
3. Historia ya mimba ya nje ya kizazi
Mwanamke ambaye amewahi kupata mimba ya aina hii ana nafasi kubwa zaidi ya kupata tena.
4. Kutumia kifaa cha kuzuia mimba (IUCD)
Ijapokuwa mimba ni nadra kutokea wakati wa kutumia IUCD (copper T), ikiwa mimba itatokea, kuna uwezekano mkubwa itakuwa ectopic.
5. Kuvuta sigara
Utafiti umeonyesha kuwa uvutaji wa sigara huathiri kazi ya mirija ya uzazi na huongeza hatari ya mimba kutunga nje ya kizazi.
6. Endometriosis
Hali ambapo tishu zinazofanana na zile za mji wa mimba huota nje ya uterasi, inaweza kuharibu mirija ya fallopian.
7. Matumizi ya dawa za kuongeza uwezo wa kushika mimba
Baadhi ya dawa za kusaidia ovulation (kutoa yai) huongeza hatari ya mimba kutunga nje ya kizazi.
8. Mimba baada ya kufunga kizazi
Ingawa ni nadra, iwapo mimba itatokea baada ya kufunga kizazi, inaweza kuwa mimba ya ectopic.
DALILI ZA MIMBA KUTUNGA NJE YA KIZAZI
Mimba ya aina hii huanza kwa dalili zilezile za ujauzito wa kawaida lakini baadaye huweza kuonyesha:
Maumivu makali ya tumbo upande mmoja
Kutokwa na damu ukeni kinyume na kawaida
Maumivu ya mabega (dalili ya kuvuja damu ndani ya tumbo)
Kizunguzungu au kupoteza fahamu
Maumivu wakati wa haja ndogo au kubwa
HATARI ZA KUTOKUTIBU MIMBA YA NJE YA KIZAZI
Ikiwa haitagunduliwa mapema na kutibiwa:
Mimba inaweza kupasua mrija wa uzazi
Kuongezeka kwa damu ndani ya tumbo (internal bleeding)
Kushindwa kwa mfumo wa damu (shock)
Hatari ya kifo kwa mwanamke
VIPIMO NA UCHUNGUZI
Madaktari hufanya uchunguzi kwa kutumia:
Ultrasound ya uke – kuona kama mimba ipo ndani au nje ya kizazi
Kipimo cha hCG (pregnancy hormone) – kuangalia viwango vyake
Damu na dalili za kimaabara – kupima hali ya mgonjwa
MATIBABU YA MIMBA KUTUNGA NJE YA KIZAZI
Dawa (Methotrexate)
Kwa wanawake waliogundulika mapema na hali yao ni tulivu, dawa ya methotrexate huweza kutumika kuivunja mimba.Upasuaji (Laparoscopy)
Iwapo mimba imesababisha mirija kupasuka au maumivu makali, upasuaji mdogo au mkubwa hufanyika kuondoa mimba na kutengeneza au kuondoa mrija ulioharibika.Ufuatiliaji wa karibu
Hupimwa damu mara kwa mara hadi homoni ya ujauzito ishuke kabisa.
JE, INAWEZEKANA KUZAA BAADA YA MIMBA YA NJE YA KIZAZI?
Ndiyo. Wanawake wengi huweza kupata mimba tena na kuzaa kwa mafanikio. Hata hivyo, uwezekano hutegemea iwapo mirija yote miwili imeathirika au la. Ni muhimu kupata ushauri kutoka kwa daktari kabla ya kupanga mimba nyingine.
JINSI YA KUJIKINGA NA MIMBA YA NJE YA KIZAZI
Epuka maambukizi ya zinaa – tumia kondomu na fanya uchunguzi mara kwa mara.
Tibiwa mapema ikiwa una PID au maambukizi ya njia ya uzazi.
Acha uvutaji wa sigara.
Fuata ushauri wa daktari unapopanga mimba baada ya kutumia njia za uzazi wa mpango.
MASWALI YANAYOULIZWA MARA KWA MARA (FAQs)
Je, mimba ya nje ya kizazi inaweza kuendelea hadi kujifungua?
Hapana. Mimba ya nje ya kizazi haiwezi kuendelea na kufikia hatua ya kujifungua salama. Ni hatari kwa maisha ya mama na huhitaji kuondolewa haraka.
Je, ninaweza kupata mimba tena baada ya mimba ya nje ya kizazi?
Ndiyo, inawezekana kupata mimba tena. Hata hivyo, ni vyema kufanyiwa uchunguzi kabla ya kupanga mimba nyingine.
Mimba ya nje ya kizazi inaathiri uwezo wa kuzaa?
Inaweza kuathiri iwapo mirija yote miwili ya uzazi imeharibiwa au kuondolewa. Lakini bado kuna nafasi ya kupata mimba kwa kutumia njia za kitaalamu kama IVF.
Je, ni dawa gani hutumika kwa mimba ya nje ya kizazi?
Dawa ya Methotrexate hutumika kuivunja mimba kwa wanawake waliogunduliwa mapema na ambao bado hawana dalili kali.
Mimba ya nje ya kizazi hupimwa kwa njia gani?
Kwa kutumia ultrasound ya uke pamoja na vipimo vya damu vya hCG (homoni ya ujauzito).
