Fangasi ni tatizo la kiafya linalowakumba watu wengi duniani, hasa wanawake, lakini pia wanaume na watoto. Hali hii husababishwa na kuongezeka kwa fangasi wa aina mbalimbali kwenye maeneo tofauti ya mwili, hususan ukeni, kwenye ngozi, midomoni, na katika sehemu za siri. Fangasi si tatizo hatari sana iwapo itatibiwa mapema, lakini inaweza kusababisha usumbufu mkubwa, harufu mbaya, muwasho, na maumivu.
Aina Kuu za Fangasi Zinazowakumba Watu
-
Fangasi ukeni (Vaginal Candidiasis)
-
Fangasi ya ngozi (Dermatophytosis)
-
Fangasi kwenye miguu (Athlete’s Foot)
-
Fangasi midomoni (Oral Thrush)
-
Fangasi kwenye kucha
-
Fangasi sehemu za siri kwa wanaume
Dalili za Fangasi
-
Muwasho mkali
-
Harufu mbaya
-
Upele au wekundu
-
Upele wenye majimaji
-
Ngozi kukauka na kupasuka
-
Ute mweupe mzito (kwa wanawake)
-
Maumivu wakati wa kukojoa au kujamiiana
Sababu za Kuu za Fangasi
-
Kuvaa nguo za ndani zisizopitisha hewa
-
Kutokujikausha vizuri baada ya kuoga
-
Kuongezeka kwa joto na unyevunyevu mwilini
-
Matumizi ya antibiotiki bila ushauri wa daktari
-
Magonjwa ya kudumu kama kisukari
-
Kinga ya mwili kuwa dhaifu
-
Mabadiliko ya homoni
Dawa za Fangasi za Hospitali
1. Clotrimazole
-
Hutumika kutibu fangasi ya ukeni na ngozi.
-
Inapatikana kwa namna ya krimu, tembe au pessaries.
2. Fluconazole
-
Ni dawa ya kumeza inayotumika kutibu fangasi sugu, hasa ya ukeni na midomoni.
-
Huchukuliwa mara moja au kama dozi ya siku kadhaa.
3. Miconazole
-
Hupatikana kama krimu au pessaries.
-
Inasaidia kuua fangasi kwenye ngozi na ukeni.
4. Ketoconazole
-
Krimu au shampoo maalumu kwa fangasi ya kichwa na ngozi.
-
Kwa maambukizi sugu, hupatikana pia kama vidonge.
5. Nystatin
-
Hutumika zaidi kwenye fangasi za midomoni (oral thrush).
-
Hupatikana kama suspension au lozenges.
6. Terbinafine
-
Hutumika zaidi kwenye fangasi ya miguu na kucha.
-
Hupatikana kama vidonge au krimu.
Dawa za Asili za Kutibu Fangasi
1. Mafuta ya nazi
-
Yana sifa ya kuua fangasi. Yafaa kupaka sehemu zilizoathirika mara 2–3 kwa siku.
2. Asali
-
Asali safi ina uwezo wa kuua fangasi. Paka sehemu yenye tatizo mara kwa mara.
3. Kitunguu saumu
-
Kina kemikali ya allicin ambayo huua fangasi. Tumia katika lishe au saga na paka sehemu yenye tatizo.
4. Maji ya tangawizi
-
Yana uwezo wa kuua fangasi. Tumia kama maji ya kusafishia au kunywa.
5. Aloe vera
-
Hupunguza muwasho na kuua fangasi. Paka jeli ya aloe vera kwenye ngozi au uke.
6. Maji ya chumvi
-
Kuosha maeneo yaliyoathirika kwa maji ya chumvi hupunguza maambukizi.
7. Majani ya mpera
-
Chemsha na tumia kama maji ya kuoshea uke au mwili kwa fangasi ya ngozi.
Tahadhari na Kinga Dhidi ya Fangasi
-
Vaeni nguo za ndani safi na zisizo bana
-
Epuka kutumia sabuni kali ukeni au sehemu nyeti
-
Kausha mwili vizuri baada ya kuoga au kuogelea
-
Usitumie taulo au nguo za mtu mwingine
-
Kula vyakula vyenye probiotics kama yoghurt
-
Tumia antibiotics kwa maelekezo ya daktari tu
-
Kunywa maji mengi kila siku
Lini Uende Hospitali?
-
Ikiwa fangasi inarudi mara kwa mara
-
Ikiwa inaambatana na homa au maumivu makali
-
Ikiwa tiba ya kawaida haifanyi kazi
-
Ikiwa una kisukari au kinga dhaifu
Maswali Yaulizwayo Mara kwa Mara (FAQs)
1. Fangasi huambukizwa kwa njia gani?
Huweza kuambukizwa kwa kugusa vitu vyenye vimelea, kushiriki taulo/ngu, au kwa njia ya kujamiiana.
2. Je, fangasi ukeni hupona yenyewe?
Mara chache sana. Inashauriwa kupata tiba sahihi ili kuepuka madhara.
3. Je, wanaume pia hupata fangasi?
Ndiyo. Fangasi wa sehemu za siri au miguu ni kawaida kwa wanaume.
4. Ni chakula gani husaidia kupunguza fangasi?
Yoghurt yenye probiotics, vitunguu, asali, na tangawizi husaidia kupambana na fangasi.
5. Dawa gani ni bora kwa fangasi ukeni?
Clotrimazole, Fluconazole, au Miconazole ni maarufu na huleta matokeo mazuri.
6. Je, fangasi inaweza kusababisha utasa?
Ikiwa haitatibiwa vizuri, fangasi sugu huweza kusababisha matatizo ya uzazi.
7. Je, watoto wanaweza kupata fangasi?
Ndiyo, hasa kwenye ngozi na midomo (thrush).
8. Ni muda gani fangasi hutibika?
Kwa tiba sahihi, ndani ya siku 3 hadi 14, hali huwa imepungua au kuisha kabisa.
9. Je, fangasi inaweza kuambukizwa kwa tendo la ndoa?
Ndiyo. Hususan fangasi ukeni au kwenye uume.
10. Je, ninaweza kutumia dawa za asili tu bila za hospitali?
Kwa maambukizi madogo, unaweza, lakini kwa hali kubwa zaidi unapaswa kuona daktari.
11. Kuoga mara nyingi husaidia kuzuia fangasi?
Ndiyo, lakini hakikisha unajikausha vizuri ili kuondoa unyevunyevu.
12. Je, fangasi ya kichwa inatibika?
Ndiyo. Inahitaji shampoo maalumu na wakati mwingine vidonge vya antifungal.
13. Je, fangasi huambatana na harufu mbaya?
Ndiyo, hasa ukeni au sehemu zilizo na unyevunyevu mwingi.
14. Ni dalili gani za fangasi ya midomo?
Vipele vyeupe, muwasho, na maumivu ya kinywa.
15. Fangasi huweza kuathiri kucha?
Ndiyo. Hutengeneza kucha zenye rangi ya njano au kuvunjika kirahisi.
16. Je, fangasi inaweza kuwa hatari kwa wajawazito?
Ndiyo. Ikiwa haitatibiwa, huweza kusababisha maambukizi kwa mtoto wakati wa kujifungua.
17. Je, kutumia kondomu husaidia kuzuia fangasi?
Ndiyo. Hasa kwa wanaopata fangasi baada ya tendo la ndoa.
18. Je, maambukizi ya fangasi huathiri hisia za tendo la ndoa?
Ndiyo. Huleta maumivu, muwasho, na kukosa hamu.
19. Ninawezaje kutambua kama nina fangasi au bakteria?
Fangasi huambatana na ute mweupe mzito bila harufu kali; bakteria huambatana na ute wenye harufu mbaya.
20. Fangasi inaweza kuathiri uwezo wa kupata ujauzito?
Kwa ujumla hapana, lakini ikiwa inasababisha uvimbe au PID, inaweza kuathiri uzazi.
21. Ni wakati gani ni lazima kwenda hospitali?
Kama dawa za kawaida hazisaidii, dalili zinaongezeka au zinajirudia mara kwa mara.
