Tezi dume (au “prostate” kwa Kiingereza) ni kiungo kidogo chenye umbo la korosho kinachopatikana chini ya kibofu cha mkojo kwa wanaume. Tatizo la kuvimba kwa tezi dume au saratani ya tezi dume ni changamoto kubwa inayowakumba wanaume wengi hasa kuanzia umri wa miaka 40 na kuendelea.
Aina za Magonjwa ya Tezi Dume
Benign Prostatic Hyperplasia (BPH) – Kuvimba kwa tezi dume bila kuwa saratani, huathiri uwezo wa kukojoa.
Prostatitis – Maambukizi au uvimbe kwenye tezi dume, mara nyingi husababisha maumivu.
Saratani ya tezi dume (Prostate Cancer) – Saratani inayotokea kwenye seli za tezi dume, husambaa taratibu lakini inaweza kuwa hatari ikichelewa kugundulika.
Dalili za Tezi Dume Kuwa na Tatizo
Kukojoa mara kwa mara hasa usiku
Maumivu au kuwashwa wakati wa kukojoa
Kushindwa kuanza au kumaliza mkojo vizuri
Mkojo kutoka kwa nguvu ndogo
Damu kwenye mkojo au shahawa
Maumivu ya mgongo wa chini, nyonga au mapaja
Dawa za Kutibu Tezi Dume
1. Alpha Blockers
Zinasaidia kupunguza mvutano wa misuli kwenye tezi dume na shingo ya kibofu, kurahisisha mkojo kutoka.
Mifano ya dawa:
Tamsulosin (Flomax)
Alfuzosin (Uroxatral)
Doxazosin (Cardura)
Terazosin (Hytrin)
Faida:
Athari huonekana haraka (ndani ya siku chache)
Hupunguza dalili za BPH
Madhara:
Kizunguzungu, uchovu, kushuka kwa shinikizo la damu.
2. 5-Alpha Reductase Inhibitors
Huzuia homoni zinazosababisha tezi dume kuendelea kukua.
Mifano ya dawa:
Finasteride (Proscar)
Dutasteride (Avodart)
Faida:
Hupunguza ukubwa wa tezi dume
Hupunguza hatari ya upasuaji wa baadaye
Madhara:
Kupungua kwa hamu ya tendo la ndoa, matatizo ya kufika kileleni.
3. Dawa za Maumivu na Maambukizi (kwa Prostatitis)
Antibiotics:
Kwa prostatitis inayotokana na bakteria
Ciprofloxacin
Doxycycline
Trimethoprim-sulfamethoxazole
Painkillers (NSAIDs):
Ibuprofen
Diclofenac
4. Hormone Therapy (kwa Saratani ya Tezi Dume)
Hupunguza kiwango cha homoni ya testosterone ambayo huongeza ukuaji wa saratani.
Aina ya dawa:
Leuprolide (Lupron)
Goserelin (Zoladex)
Madhara:
Jasho la usiku, kupungua nguvu za kiume, hisia kubadilika.
5. Tiba ya Asili ya Tezi Dume (Dawa za Mitishamba)
Sababu ya kupendwa: Wanaume wengi hupendelea tiba asilia kwa sababu ya hofu ya madhara ya dawa za hospitali.
Mifano ya tiba za asili:
Saw Palmetto: Hupunguza ukubwa wa tezi dume
Pumpkin Seeds (Mbegu za maboga): Husaidia kukojoa vizuri
Pygeum (Mzizi wa mti wa Africa plum): Hupunguza uvimbe wa tezi
Moringa: Ina virutubisho vinavyosaidia kupambana na saratani
Tahadhari: Dawa za mitishamba hazipaswi kutumiwa bila ushauri wa daktari kwani zinaweza kuathiri matibabu ya kawaida.
Uchaguzi wa Dawa Bora: Inategemea na nini?
Aina ya ugonjwa (BPH, Prostatitis, Saratani)
Umri wa mgonjwa
Dalili alizonazo
Afya ya jumla ya mgonjwa
Matokeo ya vipimo kama PSA, Ultrasound, Biopsy
Matibabu Mengine Mbali na Dawa
Upasuaji mdogo (TURP)
Tiba kwa mionzi
Laser therapy
Mazoezi ya kibofu na lishe bora
Ushauri wa Daktari ni Muhimu
Kamwe usianze kutumia dawa za tezi dume bila uchunguzi kamili na ushauri wa kitaalamu. Dalili za tezi dume zinaweza kufanana na magonjwa mengine ya kibofu au figo. [Soma: Siku za kutoka damu baada ya kutumia misoprostol ]
Maswali Yanayoulizwa Mara kwa Mara (FAQs)
Je, dawa za tezi dume hufanya kazi haraka kiasi gani?
Alpha blockers huleta matokeo ndani ya siku chache, lakini dawa za kupunguza ukubwa wa tezi (kama finasteride) huchukua wiki kadhaa hadi miezi.
Je, tezi dume hupona kabisa kwa kutumia dawa?
Kwa BPH, dawa hupunguza dalili. Saratani ya tezi dume inaweza kuhitaji tiba ya kudumu. Hivyo tiba inasaidia kudhibiti, si kuponya kabisa kila mara.
Je, dawa za tezi dume zina madhara?
Ndiyo, madhara hutegemea aina ya dawa lakini yanaweza kuwa pamoja na kizunguzungu, kupungua kwa nguvu za kiume au mabadiliko ya hisia.
Je, naweza kutumia dawa za hospitali na za asili pamoja?
Ni vizuri kumshirikisha daktari kwani baadhi ya dawa za asili zinaweza kuingiliana na dawa za hospitali.
Je, tezi dume inahusiana na tatizo la nguvu za kiume?
Ndiyo. Kuvimba kwa tezi dume au dawa zinazotumika kutibu zinaweza kuathiri uwezo wa kushiriki tendo la ndoa.
Ni chakula gani husaidia kupunguza matatizo ya tezi dume?
Mboga za majani, nyanya, samaki wenye mafuta (kama salmon), karanga, mbegu za maboga na matunda kama tikiti na mapera.
Je, kunywa maji mengi kunasaidia?
Ndiyo. Kunywa maji mengi husaidia kupunguza msongamano wa mkojo na kusaidia kibofu kufanya kazi vizuri.
Ni umri gani wanaume huanza kupata matatizo ya tezi dume?
Kwa kawaida kuanzia miaka 40 na kuendelea, lakini inaweza kutokea mapema kwa baadhi ya watu.
Je, saratani ya tezi dume hutibika?
Ikigundulika mapema, inawezekana kutibiwa kabisa au kudhibitiwa kwa muda mrefu.
Je, ninaweza kuzuia matatizo ya tezi dume?
Ndiyo. Kula lishe bora, kufanya mazoezi, kupunguza unywaji wa pombe na kukagua afya mara kwa mara husaidia kuzuia.
Je, prostatitis hutibika kwa dawa za kawaida?
Ndiyo, hasa ikiwa ni ya bakteria. Antibiotics hufanya kazi vizuri.
Naweza kutumia dawa bila kupima tezi dume?
Hapana. Ni hatari kutumia dawa bila vipimo kama PSA, ultrasound au daktari kuangalia hali halisi ya tezi.
Je, tezi dume inaweza kuathiri uzazi?
Ndiyo, hasa ikiwa imevimba sana au kuna maambukizi ambayo huathiri utoaji wa shahawa.
Je, upasuaji wa tezi dume huhitajika kila wakati?
La. Upasuaji hutumika pale ambapo dawa hazisaidii au tezi imekua sana.
Je, kukosa kukojoa vizuri ni dalili ya tezi dume?
Ndiyo. Hasa ikiwa kuna mkazo, mkojo kutoka kidogo au kushindwa kumaliza kukojoa.
Je, mazoezi huathiri afya ya tezi dume?
Mazoezi ya mara kwa mara yanasaidia kuimarisha mzunguko wa damu na kupunguza uvimbe wa tezi.
Je, ni salama kutumia Tamsulosin kwa muda mrefu?
Ndiyo, lakini lazima iwe chini ya uangalizi wa daktari kwani kuna madhara ya muda mrefu yanayoweza kutokea.
Je, dawa za asili zinaweza kuponya tezi dume?
Hazina ushahidi wa kisayansi wa kutosha wa kutibu kabisa, lakini baadhi huweza kusaidia kupunguza dalili.
Je, ni mara ngapi napaswa kupima afya ya tezi dume?
Kwa wanaume wa miaka 40 na kuendelea, angalau mara moja kwa mwaka, hasa ikiwa kuna historia ya familia.
