Uvimbe kwenye ziwa (susu au titi) ni jambo linaloweza kutokea kwa wanawake wa rika zote, na hata kwa wanaume japokuwa kwa nadra. Ingawa si kila uvimbe ni hatari, baadhi ya uvimbe huweza kuwa ishara ya tatizo kubwa kama saratani ya matiti.
Kwa hivyo, kufahamu dalili za uvimbe kwenye ziwa ni hatua muhimu ya utambuzi wa mapema na matibabu yanayofaa.
Uvimbe Kwenye Ziwa Ni Nini?
Uvimbe kwenye ziwa ni hali ambapo sehemu ya titi huonekana au kuhisiwa kuwa na uvimbe usio wa kawaida. Uvimbe huu unaweza kuwa mgumu au laini, unaouma au usiouma, mkubwa au mdogo. Unaweza kujitokeza ghafla au kuongezeka taratibu.
Dalili Zinazoashiria Uwepo wa Uvimbe Kwenye Ziwa
Kuhisi uvimbe au sehemu ngumu kwenye ziwa
Huonekana kama kisukari au bonge lililojificha ndani ya titi.
Maumivu kwenye ziwa au sehemu ya titi
Wakati mwingine huambatana na maumivu yanayokuja na kuondoka.
Mabadiliko ya umbo la ziwa
Titi linaweza kuonekana kuanguka upande mmoja au kubadilika umbo lake.
Ngozi ya ziwa kuwa na mikunjo au kuvutika
Huonekana kama ngozi ya chungwa (peau d’orange).
Kubadilika kwa rangi ya ngozi ya titi
Ngozi kuwa nyekundu, ya bluu au kijivu katika eneo lenye uvimbe.
Kutoa usaha, damu au majimaji kwenye chuchu
Hii si kawaida na ni dalili ya wasiwasi hasa kama haina uhusiano na kunyonyesha.
Kuvimba kwa tezi za kwapa (lymph nodes)
Unaweza kuhisi uvimbe kwenye kwapa moja au zote mbili.
Chuchu kuingia ndani ghafla (inversion)
Ikiwa chuchu ilikuwa ya kawaida halafu ghafla ikaingia ndani bila sababu.
Uvimbe unaozidi kukua kwa kasi
Hasa kama hauambatani na mzunguko wa hedhi.
Kutokwa jasho kupita kiasi au homa isiyo na sababu
Wakati mwingine dalili hizi huambatana na maambukizi au kansa.
Aina za Uvimbe Kwenye Ziwa
Fibroadenoma
Uvimbe wa kawaida na usio na kansa. Mara nyingi hutokea kwa wasichana na wanawake chini ya miaka 30.
Cyst (uvimbe wa maji)
Uvimbe laini uliojaa maji, hutokea karibu na kipindi cha hedhi.
Lipoma
Uvimbe wa mafuta, unaohisiwa laini na hauleti maumivu.
Abscess (uvimbe wa usaha)
Uvimbe unaosababishwa na maambukizi ya bakteria, unaouma na unaweza kuambatana na homa.
Saratani ya matiti
Uvimbe mgumu, usiouma, unaokua polepole, na huweza kuambatana na dalili nyingine kama chuchu kutoa damu, ngozi kubadilika, n.k.
Visababishi vya Uvimbe Kwenye Ziwa
Mabadiliko ya homoni (hasa kabla ya hedhi)
Maambukizi ya titi (mastitis)
Maisha ya uzembe katika kujichunguza
Saratani ya matiti
Uzito mkubwa
Historia ya familia yenye saratani
Utumiaji wa pombe kupita kiasi
Kutonyonyesha ipasavyo baada ya kujifungua
Hatua za Kuchukua Unapohisi Uvimbe Kwenye Ziwa
Jichunguze mwenyewe mara kwa mara
Fanya uchunguzi wa mikono kila mwezi siku chache baada ya hedhi kuisha.
Nenda hospitali kwa vipimo
Daktari atapendekeza mammogram, ultrasound au biopsy ili kufahamu asili ya uvimbe.
Usitumie dawa za kienyeji kabla ya uchunguzi
Dawa zisizothibitishwa zinaweza kuchelewesha utambuzi sahihi.
Andika historia ya dalili zako
Kumbuka lini uvimbe ulianza, kama unahama au umebaki sehemu moja, kama una maumivu n.k.
Epuka uvivu au woga
Kuchelewa kwenda hospitali kunaweza kuongeza hatari ya matatizo makubwa.
Tiba ya Uvimbe Kwenye Ziwa
Tiba hutegemea aina ya uvimbe:
Fibroadenoma – unaweza kuondolewa kwa upasuaji mdogo.
Cyst – hutibiwa kwa kutoa maji au kuachwa kama haileti shida.
Abscess – hupewa dawa za kuua bakteria au kufunguliwa kutolewa usaha.
Saratani ya matiti – huweza kutibiwa kwa upasuaji, mionzi (radiation), chemotherapy au dawa za homoni.
Njia za Kujikinga
Fanya uchunguzi wa titi kila mwezi
Pima matiti hospitali kila mwaka (clinical breast exam)
Epuka matumizi ya pombe na sigara
Fanya mazoezi mara kwa mara
Kunyonyesha inapowezekana
Kula lishe yenye mboga na matunda
Fuatilia historia ya afya ya familia
Maswali Yaulizwayo Mara kwa Mara (FAQs)
Je, kila uvimbe kwenye ziwa ni saratani?
Hapana. Uvimbe mwingi huwa si wa saratani. Hata hivyo, ni muhimu kufanya vipimo kuthibitisha.
Ninaweza kujua kivipi kama uvimbe ni wa hatari?
Uvimbe mgumu, usioumiza, usiobadilika au unaoambatana na chuchu kutoa damu ni wa wasiwasi na unahitaji uchunguzi wa haraka.
Je, wanaume wanaweza kuvimba matiti?
Ndiyo. Ingawa ni nadra, wanaume pia wanaweza kupata uvimbe kwenye titi, hata saratani ya matiti.
Uvimbe huweza kuondoka wenyewe?
Baadhi ya uvimbe wa kawaida (hasa wa maji au homoni) huweza kupotea wenyewe, lakini bado ni vyema kufanyiwa uchunguzi.
Je, ninaweza kutumia dawa za asili kuondoa uvimbe?
Ni hatari kutumia dawa za asili bila uchunguzi wa kitabibu. Uvimbe unaweza kuwa dalili ya tatizo kubwa zaidi.
