Maambukizi ya njia ya mkojo (UTI – Urinary Tract Infection) ni hali ya kiafya inayoathiri viungo vya mfumo wa mkojo kama vile kibofu, urethra, ureta na figo. Wakati mwingine UTI huwa sugu – yaani, hurudia mara kwa mara au haiishi kwa muda mrefu hata baada ya matibabu.
UTI sugu ni tatizo linaloweza kuathiri wanaume na wanawake, lakini wanawake huathirika zaidi kutokana na urefu mfupi wa urethra yao. UTI sugu inaweza kuathiri maisha ya kila siku, kuongeza hatari ya matatizo ya figo, na hata kusababisha matatizo ya mfumo wa uzazi.
UTI Sugu ni Nini?
UTI sugu ni hali ambapo mtu hupata maambukizi ya njia ya mkojo mara tatu au zaidi kwa mwaka, au maambukizi mawili ndani ya miezi sita, licha ya kutibiwa. Huonyesha kuwa ama bakteria hawakuisha mwilini au kuna sababu inayoruhusu maambukizi kurudi tena.
Dalili za UTI Sugu kwa Mwanamke
Wanawake wana uwezekano mkubwa wa kuathiriwa na UTI kwa sababu ya anatomia yao. Dalili za UTI sugu kwa mwanamke ni pamoja na:
Kukojoa kwa maumivu – Maumivu au kuchoma wakati wa kukojoa.
Kukojoa mara kwa mara – Hata kama kibofu hakijajaa.
Hamu ya kukojoa mara kwa mara usiku – Nocturia.
Maumivu ya chini ya tumbo au nyonga.
Mkojo kuwa na harufu kali isiyo ya kawaida.
Mkojo wenye rangi ya maziwa, ukungu au damu.
Kuwa na maumivu wakati wa tendo la ndoa.
Kujisikia kuchoka au homa ya mwili wote.
Maambukizi yanayorudia hata baada ya kutumia antibiotics.
Kujisikia presha kwenye kibofu hata baada ya kukojoa.
Dalili za UTI Sugu kwa Mwanaume
Kwa wanaume, UTI ni nadra lakini ikitokea, huashiria tatizo kubwa zaidi kama maambukizi kwenye tezi dume (prostate). Dalili ni pamoja na:
Kukojoa kwa maumivu au kuchoma.
Kukojoa mara kwa mara, hasa usiku.
Kuchelewa kuanza kukojoa au mkojo kutoka kwa shida.
Mkojo kuwa na harufu kali au kuwa na damu.
Maumivu ya sehemu ya chini ya tumbo au mgongoni.
Maumivu ya korodani au sehemu za siri.
Kuwa na homa au baridi – hasa kwa UTI inayohusisha figo au prostate.
Kuchoka au udhaifu wa mwili mzima.
Kujisikia haja ya kukojoa kila wakati.
Maambukizi kurudi mara kwa mara licha ya matibabu.
Nini Husababisha UTI Kuwe Sugu?
Kutomaliza dozi ya dawa ipasavyo.
Kutopata dawa sahihi kulingana na aina ya bakteria.
Tatizo la kimaumbile katika mfumo wa mkojo.
Mawe kwenye figo au kibofu.
Ugonjwa wa kisukari (hudhoofisha kinga ya mwili).
Kutumia vifaa kama catheter kwa muda mrefu.
Kutojisaidia baada ya tendo la ndoa kwa wanawake.
Madhara ya UTI Sugu Iwapo Haitatibiwa
Kuathiri figo na kusababisha pyelonephritis (maambukizi ya figo).
Uharibifu wa kibofu cha mkojo.
Kutofanya kazi vizuri kwa mfumo wa mkojo.
Maambukizi kuenea kwenye damu (sepsis).
Kupungua kwa uwezo wa kuzaa kwa wanawake au wanaume.
Matibabu ya UTI Sugu
Vipimo vya mkojo (culture) ili kujua aina ya bakteria.
Antibiotics maalum kulingana na matokeo ya vipimo.
Kupimwa mfumo wa mkojo kwa ultrasound/CT scan.
Kusafisha tezi dume kwa wanaume ikiwa imeathirika.
Kurekebisha matatizo ya kimaumbile endapo yapo.
Maswali Yanayoulizwa Mara kwa Mara (FAQs)
UTI sugu ni nini?
Ni maambukizi ya mara kwa mara kwenye njia ya mkojo ambayo hurudi baada ya matibabu au kudumu kwa muda mrefu.
Ni mara ngapi mtu anaweza kuwa na UTI sugu?
Mara tatu au zaidi kwa mwaka, au mara mbili ndani ya miezi sita.
Je, wanawake wako kwenye hatari zaidi ya kupata UTI sugu?
Ndiyo, kwa sababu urethra yao ni fupi hivyo kurahisisha bakteria kuingia kwenye kibofu.
Dalili kuu za UTI sugu kwa mwanamke ni zipi?
Maumivu wakati wa kukojoa, kukojoa mara kwa mara, maumivu ya nyonga, mkojo wenye harufu kali au damu.
UTI sugu kwa mwanaume huonyesha nini?
Inaweza kuashiria matatizo ya tezi dume au matatizo ya mfumo wa mkojo.
Je, UTI sugu inaweza kupona kabisa?
Ndiyo, kwa matibabu sahihi kulingana na chanzo cha tatizo.
Kwa nini maambukizi hurudi hata baada ya kutumia dawa?
Huenda dawa haikufaa aina ya bakteria waliopo, au kipimo hakikufanyika kabla ya matibabu.
Je, kuna njia za kuzuia UTI sugu?
Ndiyo, kunywa maji mengi, kukojoa mara kwa mara, kujisaidia baada ya tendo la ndoa, na kuhakikisha usafi.
Je, kunywa cranberry juice husaidia?
Inaweza kusaidia kuzuia maambukizi mapya, lakini si tiba ya UTI sugu.
UTI sugu inaathirije uzazi wa mwanamke?
Inaweza kusababisha kuvimba kwa mirija ya uzazi au kuharibu mfumo wa uzazi.
UTI sugu inaathiri vipi wanaume?
Inaweza kusababisha kuvimba kwa tezi dume, kupunguza nguvu za kiume au kuathiri uwezo wa kupata watoto.
Ni vipimo gani hufanyika kwa UTI sugu?
Urine culture, urinalysis, ultrasound, cystoscopy au CT scan ya mfumo wa mkojo.
Ni muda gani matibabu ya UTI sugu huchukua?
Huenda ukahitajika kutumia antibiotics kwa siku 10 hadi 14 au zaidi.
Naweza kupata UTI sugu kwa kushiriki ngono?
Tendo la ndoa linaweza kuongeza uwezekano wa maambukizi, hasa kwa wanawake.
Je, UTI sugu ni dalili ya kisukari?
Ndiyo, watu wenye kisukari wako kwenye hatari kubwa zaidi ya UTI sugu.
Je, mawe kwenye kibofu yanaweza kusababisha UTI sugu?
Ndiyo, mawe yanaweza kufanya bakteria kutokomea vizuri mwilini.
Naweza kutumia dawa za asili kwa UTI sugu?
Ni vyema kuzitumia kama msaidizi, si mbadala wa tiba ya hospitali.
UTI sugu inaweza kusababisha ugonjwa wa figo?
Ndiyo, ikiwa haitatibiwa, maambukizi yanaweza kuathiri figo moja au zote mbili.
Ni wakati gani wa kwenda hospitalini kwa UTI?
Ukiona dalili zinarudi mara kwa mara au zinaambatana na homa, maumivu makali au damu kwenye mkojo.
Je, kuna lishe nzuri kwa mtu mwenye UTI sugu?
Ndiyo, kunywa maji mengi, kula matunda yenye vitamin C na vyakula vyenye virutubisho vinavyosaidia kinga ya mwili.
