Ukoma ni ugonjwa wa kuambukiza unaosababishwa na bakteria aitwaye Mycobacterium leprae. Ugonjwa huu huathiri zaidi ngozi, mishipa ya fahamu, macho, na njia ya upumuaji ya juu. Ukoma unaweza kusababisha ulemavu wa kudumu iwapo hautatibiwa mapema. Hata hivyo, ni ugonjwa unaoweza kutibika kabisa endapo utagunduliwa mapema.
Dalili za Ugonjwa wa Ukoma
Dalili za ukoma huweza kujitokeza taratibu na mara nyingi huchukua miaka kabla ya kuonekana. Dalili kuu ni:
Madoa kwenye ngozi yasiyo na hisia – huonekana kuwa mepesi kuliko ngozi ya kawaida.
Ganzi sehemu za mwili – hasa mikononi, miguuni, na usoni.
Udhaifu wa misuli – hasa mikono na miguu.
Upungufu wa uwezo wa kuhisi joto, maumivu au mguso.
Vidonda visivyo na maumivu – hasa kwenye nyayo.
Uvimbaji wa mishipa ya fahamu – hasa kwenye viungo.
Kupungua kwa nywele – hasa nyusi na kope.
Macho kuwa mekundu au kuona kwa shida – kutokana na athari za bakteria kwenye macho.
Sababu za Ugonjwa wa Ukoma
Maambukizi ya moja kwa moja kutoka kwa mtu aliyeambukizwa – kupitia matone kutoka puani na mdomoni kwa muda mrefu.
Kukaa karibu na mgonjwa wa ukoma kwa muda mrefu bila kupata tiba.
Mazingira yenye msongamano mkubwa wa watu – yanaongeza hatari ya maambukizi.
Kinga dhaifu ya mwili – huchangia mtu kuambukizwa kwa urahisi.
Jinsi ya Kujikinga na Ukoma
Kuepuka kukaa karibu na watu walioambukizwa bila tiba.
Kuwa na usafi binafsi na wa mazingira.
Kufuatilia afya yako mara kwa mara hasa kama unaishi au kufanya kazi maeneo yenye visa vya ukoma.
Kuwapeleka wanafamilia wote kwa uchunguzi ikiwa mtu mmoja atagundulika kuwa na ukoma.
Kuwa na lishe bora ili kuimarisha kinga ya mwili.
Tiba ya Ukoma
Ugonjwa wa ukoma unatibika kwa kutumia dawa maalum zinazojulikana kama MDT (Multi-Drug Therapy). Matibabu haya hutolewa bure katika vituo vya afya vya serikali na huchukua kati ya miezi 6 hadi 12 au zaidi kulingana na aina ya ukoma.
Dawa hizo ni pamoja na:
Rifampicin
Clofazimine
Dapsone
Muhimu: Mgonjwa anapaswa kuanza matibabu mara tu baada ya kugundulika ili kuepuka ulemavu wa kudumu.
Maswali Yaulizwayo Mara Kwa Mara (FAQs)
Ukoma ni ugonjwa wa kurithi?
Hapana. Ukoma haukurithwi bali huambukizwa kutoka kwa mtu mmoja hadi mwingine kupitia matone ya puani au mdomoni.
Ukoma unaweza kuua?
Kama hautatibiwa, unaweza kusababisha ulemavu mkubwa lakini si kawaida kusababisha kifo moja kwa moja.
Mtu anaweza kuishi kawaida baada ya kupata ukoma?
Ndiyo. Mgonjwa anaweza kuishi maisha ya kawaida kabisa baada ya matibabu ya ukoma kumalizika.
Je, kuna chanjo ya kuzuia ukoma?
Kwa sasa, hakuna chanjo ya moja kwa moja ya ukoma, lakini chanjo ya BCG (ya kifua kikuu) ina ufanisi fulani dhidi ya ukoma.
Ukoma huambukizwa kwa kasi?
Hapana. Ukoma si wa kuambukiza kwa haraka, na asilimia kubwa ya watu wana kinga dhidi yake.
Ni nani aliye kwenye hatari zaidi ya kupata ukoma?
Watu wanaoishi karibu au wale wa familia moja na mgonjwa wa ukoma bila kuchukua tahadhari.
Matibabu ya ukoma huchukua muda gani?
Kwa kawaida huchukua miezi 6 hadi 12 kulingana na aina ya ukoma.
Je, mgonjwa wa ukoma anaweza kuoa au kuolewa?
Ndiyo, mradi ametibiwa vizuri, anaweza kuishi maisha ya ndoa ya kawaida.
Je, ukoma hurudi baada ya matibabu?
Mara chache sana, lakini unaweza kurejea kama mgonjwa hakufuata matibabu kikamilifu.
Je, ni salama kuishi na mtu mwenye ukoma?
Ndiyo, hasa kama tayari anapokea matibabu. Baada ya wiki chache za tiba, hawezi tena kuambukiza.
Ukoma unaweza kuonekana kwa vipimo gani?
Vipimo vya ngozi na uchunguzi wa kihistoria wa vimelea kwenye sampuli ya ngozi.
Je, ukoma huathiri watoto?
Ndiyo, lakini kwa kiwango kidogo. Watoto wanaweza kuambukizwa kama wako karibu sana na mgonjwa asiye na tiba.
Ukoma unaweza kuathiri akili?
Hapana. Ukoma hauathiri akili bali huathiri mishipa ya fahamu ya mwili wa nje.
Ukoma huanza kwa dalili gani?
Huanzia na madoa mepesi kwenye ngozi yasiyo na hisia, ganzi, na udhaifu wa misuli.
Je, kuna tiba mbadala ya ukoma?
Tiba bora na salama ni ile inayotolewa na vituo vya afya kupitia MDT. Tiba mbadala hazijathibitishwa.
Je, kuna makundi ya msaada kwa wagonjwa wa ukoma?
Ndiyo, kuna mashirika yasiyo ya kiserikali na taasisi za afya zinazotoa msaada na elimu kuhusu ukoma.
Mgonjwa wa ukoma anaweza kufanya kazi?
Ndiyo, anaweza kuendelea na kazi yake kama hali yake ya kiafya inaruhusu.
Ni nchi zipi zina visa vingi vya ukoma?
Nchi zenye visa vingi ni pamoja na India, Indonesia, Brazil, na baadhi ya maeneo ya Afrika.
Je, ukoma unahusiana na ushirikina?
Hapana. Ukoma ni ugonjwa wa kisayansi unaosababishwa na bakteria, si ushirikina.
