Mchafuko wa damu (Sepsis) ni hali hatari kiafya inayotokea pale mwili unapopata maambukizi makubwa na mfumo wa kinga kushindwa kudhibiti hali hiyo, hivyo kuathiri viungo muhimu kama moyo, figo, mapafu, na ubongo. Hali hii inaweza kutokea ghafla na kusababisha kifo endapo haitatibiwa mapema.
Kuelewa dalili, sababu na tiba ya mchafuko wa damu ni muhimu kwa ajili ya kuzuia madhara makubwa kiafya.
Sababu za Mchafuko wa Damu
Maambukizi ya bakteria – Kimsingi, mchafuko wa damu hutokana na bakteria kuenea kwenye damu.
Maambukizi ya virusi – Baadhi ya virusi kama COVID-19 yanaweza kusababisha sepsis.
Maambukizi ya kuvu – Hasa kwa wagonjwa wenye kinga dhaifu.
Maambukizi makubwa ya sehemu fulani – Mfano pneumonia, maambukizi ya mkojo, majeraha makubwa au maambukizi baada ya upasuaji.
Dalili za Mchafuko wa Damu
Homa kali au kupungua kwa joto la mwili ghafla
Mapigo ya moyo kwenda kasi
Kupumua kwa haraka
Kuchanganyikiwa au kupoteza fahamu
Maumivu makali mwilini
Ngozi kubadilika rangi kuwa ya kijivu au bluu
Kushindwa kukojoa
Kupungua kwa shinikizo la damu (low blood pressure)
Tiba ya Mchafuko wa Damu
Tiba ya mchafuko wa damu ni ya haraka na inafanywa hospitalini. Njia kuu ni:
Antibiotiki – Ili kuua vimelea vya maambukizi.
Dawa za kuongeza shinikizo la damu (vasopressors).
Maji ya mishipa (IV fluids) – Kurejesha kiwango sahihi cha damu na maji mwilini.
Oksijeni – Kama kuna upungufu wa hewa mwilini.
Matibabu ya chanzo cha maambukizi – Mfano kusafisha jipu, kutibu majeraha au kufanya upasuaji.
Maswali na Majibu Kuhusu Mchafuko wa Damu (FAQs)
1. Mchafuko wa damu ni nini?
Ni hali ambapo mwili unapata maambukizi makubwa na mfumo wa kinga kushindwa kudhibiti, hivyo kuathiri viungo muhimu.
2. Je, mchafuko wa damu ni sawa na sumu ya damu?
Ndiyo, mara nyingi watu huita sepsis “sumu ya damu”.
3. Mchafuko wa damu unasababishwa na nini zaidi?
Kimsingi husababishwa na bakteria, virusi, au kuvu kuenea kwenye damu.
4. Dalili kuu za mchafuko wa damu ni zipi?
Homa, mapigo ya moyo kwenda kasi, kupumua haraka, kuchanganyikiwa, ngozi kubadilika rangi, kushindwa kukojoa.
5. Je, mchafuko wa damu unaweza kuua?
Ndiyo, ni hatari na unaweza kusababisha kifo haraka.
6. Ni nani yuko kwenye hatari zaidi?
Wazee, watoto wachanga, wagonjwa wa kisukari, na watu wenye kinga dhaifu.
7. Mchafuko wa damu unatibikaje?
Kwa antibiotics, IV fluids, dawa za kuongeza presha, na matibabu ya chanzo cha maambukizi.
8. Je, unaweza kuzuia mchafuko wa damu?
Ndiyo, kwa kudhibiti maambukizi mapema na kudumisha usafi.
9. Mchafuko wa damu huanza haraka kiasi gani?
Unaweza kuanza ndani ya masaa machache baada ya maambukizi makubwa.
10. Je, kuna chanjo dhidi ya mchafuko wa damu?
Hakuna chanjo moja kwa moja, lakini chanjo dhidi ya magonjwa yanayosababisha maambukizi husaidia.
11. Je, wagonjwa wa COVID-19 wanaweza kupata mchafuko wa damu?
Ndiyo, hasa wale wenye maambukizi makali.
12. Mchafuko wa damu unaathiri viungo vipi?
Moyo, mapafu, figo, ubongo, na ini.
13. Je, mchafuko wa damu ni ugonjwa wa kurithi?
Hapana, ni ugonjwa unaosababishwa na maambukizi, si urithi.
14. Ni vipimo gani hufanywa kugundua mchafuko wa damu?
Vipimo vya damu, mkojo, eksirei, au skani ya CT/MRI.
15. Je, mchafuko wa damu unaweza kurudi baada ya kutibiwa?
Ndiyo, hasa kama chanzo cha maambukizi hakijaondolewa kikamilifu.
16. Wagonjwa wa mchafuko wa damu hukaa hospitali kwa muda gani?
Hutegemea hali ya mgonjwa, inaweza kuwa wiki kadhaa.
17. Je, mchafuko wa damu unahitaji ICU?
Ndiyo, mara nyingi wagonjwa wenye hali mbaya hulazwa ICU.
18. Kwa nini presha hushuka kwenye mchafuko wa damu?
Kwa sababu ya kuenea kwa sumu kutoka kwa vimelea vinavyoharibu mishipa ya damu.
19. Je, watoto wanaweza kupata mchafuko wa damu?
Ndiyo, hasa watoto wachanga.
20. Je, mchafuko wa damu unaweza kutibiwa nyumbani?
Hapana, unahitaji matibabu ya haraka hospitalini.
