Ugonjwa wa matende ni hali inayosababishwa na kuvimba kwa miguu au sehemu nyingine za mwili kutokana na kujaa kwa majimaji (lymph) kwenye tishu. Hali hii mara nyingi huambatana na maumivu, ulemavu wa muda mrefu, na matatizo ya kiafya ya kijamii na kisaikolojia kwa waathirika.
Dalili za Ugonjwa wa Matende
Kuvimba kwa mguu mmoja au miguu yote miwili.
Ngozi kuwa ngumu au ya kama magamba.
Mguu kuwa mzito au kuhisi kama umejaa.
Maumivu au usumbufu katika mguu uliovimba.
Ngozi kuwa nyekundu au kuonyesha dalili za kuvimba zaidi.
Kuota vidonda au michubuko inayochukua muda kupona.
Harufu mbaya kwenye sehemu iliyovimba kutokana na maambukizi ya bakteria.
Mwonekano wa mishipa ya damu kuwa mikubwa au wazi.
Kuhisi joto kwenye sehemu iliyovimba.
Kushindwa kutembea kwa ufanisi kutokana na uzito na maumivu ya miguu.
Sababu za Ugonjwa wa Matende
Maambukizi ya vimelea wa minyoo aina ya Wuchereria bancrofti – wanaosambazwa na mbu.
Ugonjwa wa lymphatic filariasis – ndio chanzo kikuu cha matende ya kudumu.
Maambukizi ya muda mrefu ya ngozi – hasa kwa watu wasioweka usafi wa mwili.
Upasuaji au kuondolewa kwa tezi za lymph – hasa kwa wagonjwa wa saratani.
Mionzi au chemotherapy – huweza kuharibu mfumo wa lymphatic.
Majeraha makubwa – yanayozuia mfumo wa lymph kufanya kazi vizuri.
Uchafuzi wa mazingira au kuishi maeneo yenye mbu wengi – huongeza hatari ya kuambukizwa.
Tiba ya Ugonjwa wa Matende
Dawa za kuua minyoo ya filaria
Mfano: Diethylcarbamazine (DEC), Ivermectin, na Albendazole.
Dawa za kupunguza maumivu na kuvimba
Kama vile Paracetamol au Ibuprofen.
Matunzo ya ngozi na usafi wa miguu
Kuosha miguu mara kwa mara na sabuni na maji safi.
Masaji ya miguu kwa kutumia mbinu maalum
Husaidia kupunguza maumivu na kuimarisha mzunguko wa lymph.
Kuvaa soksi maalum za kubana (compression stockings)
Hupunguza uvimbe.
Upasuaji (kwa hali kali)
Kufanyika endapo kuna uvimbe mkubwa unaohitaji kuondolewa.
Lishe bora na maji ya kutosha
Husaidia mwili kupambana na maambukizi na kuimarisha mfumo wa kinga.
Njia za Kujikinga na Ugonjwa wa Matende
Kujikinga dhidi ya mbu kwa kutumia neti na dawa za kufukuza mbu.
Kuhakikisha usafi wa mwili na miguu kila siku.
Kunywa maji safi na kula chakula bora.
Kuendesha kampeni za afya ya jamii kuhusu matende.
Kupata matibabu mapema pindi unapohisi dalili za awali.
Maswali na Majibu (FAQs) – Dalili za Ugonjwa wa Matende, Sababu na Tiba yake
1. Matende ni ugonjwa wa aina gani?
Matende ni ugonjwa wa kuvimba kwa sehemu za mwili, hasa miguu, kutokana na kujaa kwa majimaji kwenye tishu za mwili.
2. Matende husababishwa na nini?
Husababishwa na minyoo wa *filaria* wanaoenezwa na mbu, na pia matatizo ya mfumo wa lymph.
3. Je, matende yanaambukiza?
Hayaambukizi moja kwa moja, bali huenezwa na mbu wanaobeba vimelea vya ugonjwa huo.
4. Matende huanza kuonekana lini baada ya kuambukizwa?
Dalili huweza kuchukua miaka kuanza kuonekana baada ya kuambukizwa.
5. Dalili za awali za matende ni zipi?
Kuvimba kwa mguu mmoja, maumivu, ngozi kuwa ngumu, na joto kwenye eneo lililoathirika.
6. Fangasi wa ngozi husababisha matende?
Hapana, lakini maambukizi ya ngozi yanaweza kuzidisha hali kwa wagonjwa wa matende.
7. Matende hutibiwa kwa dawa gani?
Dawa kama DEC, Ivermectin, na Albendazole hutumika kutibu vimelea wa filaria.
8. Je, kuna tiba ya asili kwa matende?
Hakuna tiba ya asili iliyo thibitishwa kitaalamu, lakini usafi na lishe bora husaidia sana.
9. Matende yanaweza kupona kabisa?
Kwa baadhi ya wagonjwa, hali inaweza kudhibitiwa ikiwa matibabu yatatolewa mapema.
10. Je, watoto wanaweza kuathirika na matende?
Ndiyo, hasa wakikua katika maeneo yenye maambukizi ya filaria.
11. Upasuaji unahitajika lini kwa mgonjwa wa matende?
Iwapo kuna uvimbe mkubwa au vidonda visivyopona, daktari anaweza kupendekeza upasuaji.
12. Je, matende yanaweza kusababisha ulemavu wa kudumu?
Ndiyo, kama hayatatibiwa, yanaweza kusababisha ulemavu wa muda mrefu.
13. Namna bora ya kuzuia matende ni ipi?
Kujikinga na mbu, usafi wa mwili, na matibabu ya haraka kwa wanaoonyesha dalili.
14. Je, mgonjwa wa matende anaweza kufanya kazi ya kawaida?
Inategemea na hali ya ugonjwa wake. Wengine huzuia shughuli za kawaida kutokana na maumivu na uzito.
15. Matende yanahusiana na saratani?
La hasha, ni ugonjwa tofauti na si saratani.
16. Sababu ya matende kurudi hata baada ya matibabu ni nini?
Kutoendelea na matibabu ipasavyo au kuishi kwenye mazingira yenye mbu wengi.
17. Matende yanaweza kuambatana na harufu mbaya?
Ndiyo, ikiwa eneo lililoathiriwa litapata maambukizi ya bakteria.
18. Je, matumizi ya mitishamba yanasaidia matende?
Hakuna ushahidi wa kitaalamu, na matumizi yasiyo sahihi yanaweza kuharibu zaidi.
19. Matende ni ugonjwa wa kurithi?
Hapana, si wa kurithi bali ni wa kuambukizwa kupitia mbu.
20. Je, matende yanaweza kuzuiliwa kabisa?
Ndiyo, kwa kutumia njia bora za kujikinga na mbu na kupata matibabu mapema.
