Katika jamii nyingi, hususan za Kiafrika, magonjwa si yote yanatokana na sababu za kiafya tu kama virusi, bakteria au lishe duni. Wapo watu wanaoamini kuwa baadhi ya magonjwa yana chanzo cha kiroho – yaani magonjwa ya kichawi. Haya ni maradhi yanayosababishwa na nguvu za giza, wachawi, mizimu mibaya au mikataba ya kishetani.
Mara nyingi watu wanaoathirika huenda hospitali lakini vipimo haviwapi majibu, au hupata matibabu lakini hali yao haibadiliki. Hii hufanya wengine kuanza kushuku kwamba huenda maradhi hayo yana asili ya kichawi.
Dalili 15 za Magonjwa ya Kichawi
1. Maradhi Yasiyo na Majibu Hospitalini
Unapimwa kila mara lakini vipimo havionyeshi tatizo lolote. Daktari anasema uko sawa, lakini wewe unaumwa kweli.
2. Kuumwa Usiku Tu
Mgonjwa hujisikia mzima mchana, lakini usiku hali huwa mbaya – huumwa ghafla, kupatwa na kichwa kikali, kichefuchefu au kuchanganyikiwa.
3. Kuumwa Mwili Wote Bila Sababu
Kuna uchungu au maumivu mwilini kote hata bila kufanya kazi nzito, na hakuna sehemu maalum ya maumivu – ni kama mwili wote unalalamika.
4. Kuchelewa Kupona
Ugonjwa mdogo unachukua muda mrefu sana kupona licha ya kutumia dawa na matunzo sahihi.
5. Magonjwa Kujirudia Kila Mara
Mara kwa mara unarudia kuugua ugonjwa huo huo – kila mwezi au kila mwaka wakati fulani.
6. Kuhisi Vitu Vinatembea Mwilini
Kuna hali ya ajabu ya kuhisi kama kuna kitu kinatembea chini ya ngozi – kwenye miguu, mikono au mgongoni.
7. Kutokwa na Damu Isiyoelezeka
Damu kutoka puani, kwenye sehemu za siri, au hata kinywani bila jeraha lolote au sababu ya kiafya.
8. Kuhisi Moto au Baridi ya Ajabu Mwilini
Unahisi joto kali mwilini kana kwamba unaungua moto, au baridi isiyo ya kawaida hata ukiwa mahali penye joto.
9. Kukosa Usingizi wa Amani
Kulala kwa shida au kuamka kila saa 9 usiku ukiwa na hofu, jasho jingi, au ndoto mbaya zinazorudiwa mara kwa mara.
10. Kushambuliwa Kwenye Ndoto
Unaota unakimbizwa, unabakwa, unauliwa, unalishwa chakula au unaogelea kwenye tope zito – ndoto hizi hubeba ishara ya mashambulizi ya kiroho.
11. Kukosa Hamu ya Maisha
Mgonjwa anakuwa na huzuni isiyoelezeka, hasira, au anaishi kama mtu aliyekata tamaa kabisa bila sababu ya wazi.
12. Mwili Kudhoofika Ghafla
Mtu aliyekuwa na nguvu nyingi ghafla anadhoofika haraka, anapungua uzito au mwili kuzeeka bila sababu.
13. Kuganda kwa Maisha
Maisha yanasimama. Hakuna maendeleo, hawezi kupata kazi, mafanikio yote yanayeyuka kwa njia zisizoeleweka.
14. Mgonjwa Kukimbia Makanisa au Maombi
Anapofika sehemu za ibada huanza kuhisi kizunguzungu, usingizi mzito, au hasira isiyoeleweka – ni dalili za kiroho zinazoshambulia.
15. Wataalamu wa Tiba Asilia Kushindwa Kumsaidia
Licha ya kutumia dawa nyingi za kienyeji au mitishamba, mgonjwa anaendelea kuwa kwenye hali ile ile au hata kuzidi.
Magonjwa ya Kichawi Hushambulia Sehemu Gani za Mwili?
Kichwa (maumivu makali au kuchanganyikiwa)
Tumbo (maumivu au kuvimba)
Miguu na mikono (kulegea, kuwashwa, au kufa ganzi)
Macho (kutoona vizuri bila sababu)
Sehemu za siri (maumivu au matatizo ya ndoa na uzazi)
Chanzo cha Magonjwa ya Kichawi
Wachawi au waganga wa kienyeji – wanaotuma roho wachafu au mapepo kwa chuki, wivu, au kwa maagizo ya mtu.
Laana au mikataba ya kifamilia – baadhi ya familia hubeba mzigo wa magonjwa ya kurithi ya kiroho.
Uhusiano wa kimapenzi wa kichawi – tendo la ndoa na mtu aliye na mizigo ya kiroho huweza kuambukiza maradhi ya kichawi.
Zawadi au chakula kilichologwa – kupokea zawadi kutoka kwa mtu mwenye roho mbaya kunaweza kukuingiza katika mateso ya rohoni.
Kuvunja maagano ya kiroho – kama ulitoa ahadi kwa nguvu za giza au ulihusika na uchawi na hujaachana nayo, unaweza kuteseka kwa magonjwa.
Jinsi ya Kutibu au Kujikinga na Magonjwa ya Kichawi
1. Maombi ya Kufunguliwa
Omba kwa bidii kwa jina la Mungu uaminiye, au tafuta watumishi wa kiroho wa kweli wakusaidie katika maombi ya kufungua.
2. Tofautisha Maradhi ya Kimwili na Kiroho
Usipuuze hospitali, lakini ukiona hakuna mafanikio, angalia upande wa kiroho pia.
3. Tumia Neno la Mungu au Mafundisho ya Imani
Kusoma maandiko, kusikiliza mafundisho, na kuishi maisha ya utakatifu huweka ulinzi wa kiroho dhidi ya mashambulizi.
4. Epuka Waganga na Matambiko ya Kishirikina
Usitafute suluhisho kutoka kwa wachawi au waganga – watakuongeza matatizo badala ya kusaidia.
5. Jiondoe Kwenye Dhambi na Maagano ya Giza
Tubu na jikane maagano yote ya nyuma uliyofanya katika giza au uchawi.
Maswali Yanayoulizwa Sana (FAQs)
Je, magonjwa ya kichawi ni ya kweli?
Ndiyo. Kuna watu wengi wanapitia mateso ya mwili na nafsi kutokana na mashambulizi ya kiroho, ingawa si kila ugonjwa unatokana na uchawi.
Nawezaje kutofautisha ugonjwa wa kawaida na wa kichawi?
Ugonjwa wa kichawi mara nyingi hauna majibu hospitalini, hujirudia, hufuata nyakati fulani, na huambatana na ndoto mbaya au hali ya kiroho mbaya.
Hospitali haziwezi kusaidia kabisa magonjwa ya kichawi?
Hospitali husaidia magonjwa ya kimwili. Kama chanzo ni kiroho, suluhisho halisi ni maombi na kuomba msaada wa kiroho.
Je, wachawi huweza kuambukiza ugonjwa kwa chakula?
Ndiyo. Wachawi wanaweza kuloga chakula au kinywaji ili kupeleka ugonjwa kwa mtu aliyelengwa.
Mtu anaweza kuugua kichawi kwa sababu ya wivu wa watu?
Ndiyo. Mara nyingi uchawi hutokana na wivu, husuda, chuki au mashindano ya maisha.
Je, ndoto za kushambuliwa ni ishara ya ugonjwa wa kichawi?
Ndiyo. Ndoto za kushambuliwa au kulishwa mara kwa mara ni ishara ya maradhi ya kiroho.
Ni kweli mapenzi ya kichawi yanaweza kuambukiza ugonjwa?
Ndiyo. Tendo la ndoa linaweza kuwa daraja la kuambukiza mashambulizi ya kiroho au nguvu za giza.
Je, dawa za kienyeji zinaweza kusaidia?
Dawa za kienyeji haziwezi kutibu ugonjwa wa kichawi. Tatizo ni la kiroho – linahitaji suluhisho la kiroho.
Nitajuaje kama ndugu yangu anaumwa kichawi?
Angalia kama ana dalili kama ndoto mbaya za mara kwa mara, kushindwa kupata tiba hospitalini, au hali yake kuzorota bila sababu.
Nawezaje kujikinga dhidi ya magonjwa ya kichawi?
Kuwa na maisha ya kiroho thabiti, epuka watu wa ajabu ajabu, usiwe mzembe wa kuomba, na zingatia usafi wa kiroho na wa kimazingira.
