Kichocho (Schistosomiasis) ni ugonjwa unaosababishwa na minyoo aina ya schistosoma wanaoishi kwenye mishipa ya damu. Ugonjwa huu huenea kupitia maji yaliyochafuliwa na mayai ya minyoo haya. Mara nyingi huathiri mfumo wa mkojo, utumbo, ini na hata mfumo wa uzazi. Kwa wanaume, kichocho kinaweza kuleta dalili za kipekee kulingana na sehemu iliyoathirika, na matokeo yake yanaweza kuwa makubwa kiafya endapo hautatibiwa mapema.
Dalili za Kichocho kwa Mwanaume
Dalili hutegemea aina ya schistosoma na muda ugonjwa ulivyoendelea. Kwa wanaume, dalili kuu ni pamoja na:
Kukojoa damu (Hematuria) – Hii ni dalili ya kawaida hasa kwa kichocho cha mfumo wa mkojo.
Maumivu wakati wa kukojoa – Huhisiwa hasa pale kichocho kimeathiri kibofu cha mkojo.
Kupungua nguvu za kiume – Ugonjwa wa muda mrefu unaweza kuathiri mishipa na mfumo wa uzazi.
Uvimbe wa korodani – Hutokea iwapo minyoo imeathiri mishipa inayopeleka damu kwenye korodani.
Maumivu ya tumbo na mgongo wa chini – Huambatana na kichocho cha utumbo au kinachohusisha ini.
Kupungua uzito na uchovu – Matokeo ya mwili kutumia nguvu nyingi kupambana na maambukizi.
Kuvimba ini na wengu – Huonekana kwa wagonjwa wa kichocho cha muda mrefu.
Uchovu wa mara kwa mara – Hutokana na upungufu wa damu unaosababishwa na upotevu wa damu na virutubishi.
Kuvimba miguu au mwili mzima – Matokeo ya shinikizo kubwa la damu kwenye mshipa wa ini (portal hypertension).
Sababu za Kichocho
Kichocho husababishwa na kuingia kwa minyoo aina ya schistosoma mwilini kupitia ngozi wakati mtu:
Anaogelea, kuoga au kufua nguo kwenye maji yenye vijidudu.
Anapita kwenye mito, mabwawa au maji yasiyo salama kwa miguu peku.
Anafanya kazi au shughuli za kilimo karibu na maji yenye vimelea.
Tiba ya Kichocho kwa Mwanaume
Tiba kuu ya kichocho ni dawa ya Praziquantel, ambayo huua minyoo waliokomaa mwilini.
Praziquantel hutolewa kwa kipimo kulingana na uzito wa mgonjwa.
Tiba inaweza kurudiwa baada ya miezi kadhaa iwapo maambukizi yataendelea.
Kwa wagonjwa wenye madhara makubwa (kama ini au figo kuathirika), matibabu ya kitabibu au upasuaji yanaweza kuhitajika.
Njia za Kuzuia:
Epuka kuogelea au kuoga kwenye maji yasiyo salama.
Tumia maji safi yaliyochemshwa au kuchujwa.
Elimisha jamii kuhusu usafi wa mazingira na kutunza vyanzo vya maji.
Kuendesha kampeni za matibabu ya pamoja katika maeneo yaliyoathirika sana.
Maswali na Majibu Kuhusu Dalili za Kichocho kwa Mwanaume
Je, kichocho huambukizwaje?
Kichocho huambukizwa kupitia maji machafu yenye viini vya *schistosoma* vinavyopenya kupitia ngozi.
Dalili ya kwanza ya kichocho kwa mwanaume ni ipi?
Dalili ya awali ni kukojoa damu au maumivu wakati wa kukojoa.
Je, kichocho kinaweza kuathiri nguvu za kiume?
Ndiyo, maambukizi ya muda mrefu yanaweza kupunguza nguvu za kiume kutokana na madhara kwenye mishipa na korodani.
Praziquantel hutumika vipi?
Hutolewa kwa kipimo kulingana na uzito wa mgonjwa mara moja au mara mbili kwa siku moja.
Kichocho kinaweza kuua?
Ndiyo, kikiwa hakijatibiwa kinaweza kusababisha uharibifu mkubwa wa ini, figo na mfumo wa damu.
Je, kichocho huambukizwa kwa kugusana?
Hapana, huambukizwa kupitia maji machafu pekee, si kugusana na mgonjwa.
Dalili za kichocho kwenye korodani ni zipi?
Uvimbaji, maumivu na hisia za joto kwenye korodani.
Kichocho kinaweza kuathiri figo?
Ndiyo, hasa kama minyoo imeingia kwenye mishipa inayopeleka damu kwenye figo.
Je, dawa za mitishamba zinatibu kichocho?
Hakuna uthibitisho wa kitaalamu, dawa sahihi ni Praziquantel.
Kuna chanjo ya kichocho?
Kwa sasa hakuna chanjo iliyothibitishwa kwa binadamu.
Ni vipimo gani hutumika kugundua kichocho?
Vipimo vya mkojo, kinyesi, damu au ultrasound hutumika.
Kikohozi kina uhusiano na kichocho?
Kichocho cha mapafu kinaweza kusababisha kikohozi sugu.
Kichocho cha utumbo kina dalili gani?
Maumivu ya tumbo, kuhara na damu kwenye kinyesi.
Je, kichocho kinaweza kurudi baada ya kutibiwa?
Ndiyo, endapo utaendelea kugusana na maji yenye vimelea.
Kuvimba miguu kwa mgonjwa wa kichocho husababishwa na nini?
Ni matokeo ya shinikizo la damu kwenye mshipa wa ini (portal hypertension).
Praziquantel hupatikana wapi?
Inapatikana kwenye hospitali, vituo vya afya na baadhi ya maduka ya dawa.
Ni nani yupo kwenye hatari zaidi ya kupata kichocho?
Watu wanaoishi au kufanya kazi karibu na vyanzo vya maji machafu.
Kichocho kina muda wa kujificha bila dalili?
Ndiyo, kinaweza kukaa wiki au miezi kadhaa kabla ya kutoa dalili.
Watoto wanaweza kuambukizwa kichocho?
Ndiyo, hasa kama hucheza au kuoga kwenye maji machafu.
Kufanya ngono kunaeneza kichocho?
Hapana, kichocho hakiambukizwi kwa njia ya ngono, ila kinaweza kuathiri afya ya uzazi.
