Kansa ya shingo ya kizazi (kwa Kiingereza: Cervical Cancer) ni aina ya saratani inayotokea kwenye eneo la shingo ya kizazi — sehemu inayounganisha mfuko wa mimba (uterasi) na uke. Hii ni moja ya saratani zinazowasumbua wanawake wengi, hasa barani Afrika na husababisha vifo vingi kwa wanawake wenye umri wa kuzaa. Kansa hii hukua taratibu na mara nyingi huweza kuzuilika endapo itagunduliwa mapema.
Dalili za Kansa ya Shingo ya Kizazi
Mara nyingi kansa hii haina dalili mwanzoni, lakini inapokuwa imeendelea, huanza kuonyesha dalili mbalimbali kama:
Kutokwa na damu ukeni isiyo ya kawaida
Baada ya tendo la ndoa
Kati ya siku za hedhi
Baada ya kukoma hedhi (menopause)
Kutokwa na majimaji mazito au yenye harufu mbaya ukeni
Maumivu wakati wa kujamiiana
Maumivu ya nyonga au chini ya tumbo
Kupungua uzito bila sababu ya msingi
Kuchoka sana au kudhoofika kwa mwili
Kukojoa mara kwa mara au kwa maumivu
Kuvimba miguu ikiwa saratani imeenea kwenye tezi au mishipa ya damu
Sababu Zinazochangia Kansa ya Shingo ya Kizazi
Maambukizi ya virusi vya HPV (Human Papilloma Virus)
Hiki ndicho chanzo kikuu cha kansa ya shingo ya kizazi. Aina fulani za HPV kama HPV 16 na HPV 18 huchangia zaidi ya 70% ya kesi zote.Kuanza ngono katika umri mdogo
Kuwa na wapenzi wengi wa kimapenzi huongeza hatari ya kupata HPV.Uvutaji wa sigara
Nikotini na kemikali nyingine huathiri seli za shingo ya kizazi na kuongeza uwezekano wa saratani.Kinga ya mwili dhaifu
Wanawake wenye magonjwa kama UKIMWI au wanaotumia dawa za kupunguza kinga ya mwili wako hatarini zaidi.Kutochanja chanjo ya HPV
Kutopata chanjo ya HPV katika umri sahihi huongeza uwezekano wa maambukizi.Historia ya saratani katika familia
Ikiwa mama, dada au shangazi alikuwa na saratani ya shingo ya kizazi, kuna hatari ya kurithi.Uzazi wa mara kwa mara au kwa karibu
Kuzaa mara nyingi au kwa karibu kunaweza kuathiri afya ya shingo ya kizazi.
Njia za Uchunguzi wa Kansa ya Shingo ya Kizazi
Pap smear test
Hii ni njia rahisi ya kuchunguza mabadiliko yasiyo ya kawaida kwenye shingo ya kizazi.HPV DNA test
Hupima uwepo wa virusi vya HPV vinavyosababisha kansa.Colposcopy
Daktari huangalia shingo ya kizazi kwa kutumia kifaa maalum.Biopsy
Kuchukua kipande kidogo cha tishu ya shingo ya kizazi ili kuchunguzwa kwenye maabara.
Tiba ya Kansa ya Shingo ya Kizazi
Tiba hutegemea kiwango au hatua ya kansa (stage). Zifuatazo ni baadhi ya njia kuu:
Upasuaji (Surgery)
Hutumika kuondoa sehemu ya shingo ya kizazi au mfuko wa mimba kama kansa bado haijasambaa sana.Mionzi (Radiation Therapy)
Hutumika kuua seli za kansa, hasa ikiwa kansa imeenea zaidi.Dawa za saratani (Chemotherapy)
Hutumika peke yake au pamoja na mionzi kuua seli za kansa zilizotapakaa.Immunotherapy
Huchochea kinga ya mwili kupambana na seli za kansa.
Njia za Kujikinga na Kansa ya Shingo ya Kizazi
Chanjo ya HPV (Human Papilloma Virus Vaccine)
Imetolewa kwa wasichana kuanzia umri wa miaka 9 hadi 14 kabla ya kuanza ngono.Kupima Pap smear mara kwa mara
Wanawake wenye umri kuanzia miaka 21 wanashauriwa kupima kila baada ya miaka 3 au 5.Kuishi maisha ya uaminifu katika mapenzi
Kuepuka kuwa na wapenzi wengi hupunguza hatari ya maambukizi ya HPV.Kutumia kondomu
Ingawa haitoi ulinzi wa asilimia 100, hupunguza hatari ya maambukizi ya HPV.Kuacha kuvuta sigara
Hupunguza uwezekano wa seli za shingo ya kizazi kubadilika kuwa saratani.
Maswali Yaulizwayo Mara kwa Mara (FAQs)
Kansa ya shingo ya kizazi huambukizwaje?
Kwa kawaida huambukizwa kupitia ngono isiyo salama kwa njia ya virusi vya HPV.
Je, mwanamke asiye na dalili anaweza kuwa na kansa ya shingo ya kizazi?
Ndiyo. Kansa hii hukua polepole na inaweza kukaa kwa miaka bila kuonyesha dalili yoyote.
Chanjo ya HPV inapatikana Tanzania?
Ndiyo. Inatolewa katika vituo vya afya kwa wasichana kuanzia miaka 9 hadi 14.
Je, wanaume wanaweza kuwa chanzo cha kansa ya shingo ya kizazi?
Ndiyo. Wanaume wabeba virusi vya HPV na wanaweza kuwambukiza wake zao kwa njia ya ngono.
Ni umri gani mwanamke anapaswa kuanza kupima Pap smear?
Kuanzia miaka 21 na kuendelea, au miaka mitatu baada ya kuanza ngono.
Je, kansa ya shingo ya kizazi inaweza kupona kabisa?
Ndiyo, endapo itagunduliwa mapema na kutibiwa ipasavyo.
Je, wanawake waliokoma hedhi wako salama dhidi ya kansa hii?
Hapana. Hata wanawake waliokoma hedhi bado wako katika hatari na wanapaswa kupima.
Mwanamke anaweza kuzaa baada ya kutibiwa kansa ya shingo ya kizazi?
Inategemea aina na kiwango cha matibabu. Wengine wanaweza kuendelea kuzaa, wengine la.
Je, kuna tiba za asili za kansa ya shingo ya kizazi?
Hakuna tiba ya asili iliyo na uthibitisho wa kisayansi. Tiba za hospitali ndizo salama zaidi.
Ni mara ngapi inashauriwa kupima kansa ya shingo ya kizazi?
Kila baada ya miaka 3–5 kutegemeana na umri na matokeo ya vipimo vya awali.
