Kansa ya ziwa ni aina ya saratani inayotokea kwenye tishu za matiti (maziwa), na mara nyingi huathiri wanawake, ingawa wanaume pia wanaweza kuipata. Ni moja ya aina za saratani zinazowasumbua watu wengi duniani, hasa wanawake walio katika umri wa uzazi hadi uzeeni. Kuelewa chanzo cha kansa ya ziwa ni hatua muhimu katika kuzuia, kugundua mapema na kupata tiba kwa wakati.
Chanzo Kikuu cha Kansa ya Ziwa ni Nini?
Kansa ya ziwa husababishwa na mabadiliko (mutations) ya vinasaba (genes) vinavyodhibiti ukuaji wa seli. Mabadiliko haya husababisha seli kukua kwa kasi isiyo ya kawaida na kutengeneza uvimbe (tumor) ambao unaweza kuenea sehemu nyingine za mwili. Chanzo cha mabadiliko haya ya vinasaba kinaweza kuwa:
Kurithi mabadiliko ya vinasaba kutoka kwa wazazi – hasa BRCA1 na BRCA2.
Mabadiliko yasiyo ya kurithi (spontaneous mutations) kutokana na mazingira, mtindo wa maisha au kuzeeka kwa seli.
Sababu Zinazoweza Kuchangia Kuibuka kwa Kansa ya Ziwa
Historia ya familia – kuwa na mama, dada au bibi aliyewahi kuwa na kansa ya ziwa.
Umri mkubwa – hatari huongezeka kadri unavyozeeka.
Kuwa na hedhi mapema (chini ya miaka 12) au kupata hedhi ya mwisho kwa kuchelewa (baada ya miaka 55).
Kutopata mimba kamwe au kupata mimba ya kwanza baada ya miaka 30.
Unene kupita kiasi (obesity) – hasa baada ya kukoma hedhi.
Matumizi ya pombe kupita kiasi.
Kufanya kazi au kuishi kwenye mazingira yenye kemikali za sumu.
Kutojishughulisha na mazoezi ya mwili.
Matumizi ya muda mrefu ya homoni baada ya kukoma hedhi.
Kupata tiba ya mionzi kwenye kifua ukiwa mtoto au kijana.
Namna ya Kujikinga na Kansa ya Ziwa
Kufanya mazoezi ya mara kwa mara.
Kula chakula bora na chenye virutubisho vya kutosha.
Kuepuka unene kupita kiasi.
Kupunguza matumizi ya pombe.
Kunyonyesha watoto kwa muda mrefu (angalau miezi 6 au zaidi).
Kufanya uchunguzi wa matiti mara kwa mara – kujikagua nyumbani na kufanyiwa uchunguzi wa daktari (clinical breast exam).
Ikiwa una historia ya familia ya kansa ya ziwa, pata ushauri wa kitaalamu kuhusu vipimo vya vinasaba.
