Homa ya manjano (Yellow Fever) ni ugonjwa hatari unaosababishwa na virusi vinavyoenezwa na mbu aina ya Aedes aegypti. Ugonjwa huu husababisha homa kali, maumivu ya kichwa, kichefuchefu, rangi ya ngozi kubadilika kuwa ya manjano, na hata kushindwa kwa ini au figo. Kwa bahati nzuri, kuna njia madhubuti ya kuzuia ugonjwa huu: chanjo ya homa ya manjano.
Chanjo ya Homa ya Manjano ni Nini?
Chanjo ya homa ya manjano ni chanjo ya virusi hai vilivyopunguzwa makali (live attenuated vaccine) inayolinda mwili dhidi ya maambukizi ya virusi vya homa ya manjano. Chanjo hii hutoa kinga madhubuti ya muda mrefu, mara nyingi kwa maisha yote, baada ya dozi moja tu.
Umuhimu wa Chanjo ya Homa ya Manjano
Kinga dhidi ya ugonjwa hatari – Homa ya manjano haina tiba kamili, lakini inaweza kuzuiwa kwa chanjo.
Kuzuia mlipuko wa homa ya manjano – Chanjo husaidia jamii nzima kwa kuzuia maambukizi ya mtu mmoja kwenda kwa wengine.
Matakwa ya kusafiri – Nchi nyingi huomba cheti cha chanjo ya homa ya manjano kwa wasafiri wanaotoka au kuelekea maeneo yenye hatari.
Afya ya umma – Kuongeza idadi ya watu waliopata chanjo hupunguza uwezekano wa milipuko mikubwa.
Nani Anapaswa Kupata Chanjo?
Watoto kuanzia umri wa miezi 9.
Watu wanaoishi au kusafiri kwenda maeneo yenye maambukizi ya homa ya manjano.
Wafanyakazi wa afya katika maeneo yenye hatari ya maambukizi.
Watu wanaoishi maeneo ya misitu, mashambani au karibu na mazalia ya mbu.
Kumbuka: Chanjo ya homa ya manjano haitolewi kwa watoto chini ya miezi 6, wajawazito (isipokuwa kwa uhitaji mkubwa), watu wenye kinga dhaifu (wanaoishi na VVU, saratani, n.k.), au wale wenye mzio mkubwa wa mayai ya kuku.
Ratiba ya Chanjo ya Homa ya Manjano
Dozi moja tu inahitajika kwa maisha yote.
Kwa watoto, huchanjwa wakiwa na mwezi wa 9.
Kwa watu wazima, huchanjwa wakati wowote kabla ya kuingia eneo la hatari.
Wakati wa safari, chanjo inapaswa kutolewa angalau siku 10 kabla ya kusafiri ili kinga iweze kujengeka.
Mambo ya Kuzingatia Kabla ya Kuchanjwa
Toa taarifa kwa mtoa huduma kama una mzio wa mayai, dawa au dawa za chanjo.
Wajawazito au wanaonyonyesha, washauriwe ipasavyo kabla ya kuchanjwa.
Ikiwa una historia ya ugonjwa wa mfumo wa kinga au unaishi na VVU, tafuta ushauri wa daktari.
Madhara Madogo ya Chanjo
Kama ilivyo kwa chanjo nyingine, kuna madhara madogo ambayo yanaweza kutokea kwa muda mfupi:
Maumivu kwenye sehemu ya sindano
Homa ya muda mfupi
Uchovu
Maumivu ya kichwa au misuli
Madhara haya huisha ndani ya siku 1-3 bila matibabu yoyote.
Madhara Makubwa (Kwa Nadra Sana)
Mzio mkali (anaphylaxis)
Kuvimba kwa ubongo (encephalitis)
Maambukizi kwa watu wenye kinga hafifu
Hali hizi ni nadra sana, lakini zinahitaji uangalizi wa haraka wa kitabibu.
Chanjo ya Homa ya Manjano na Safari za Kimataifa
Nchi nyingi, hasa barani Afrika na Amerika Kusini, zinahitaji wasafiri wawe na cheti cha kimataifa cha chanjo ya homa ya manjano (Yellow Card).
Cheti hiki ni muhimu kwa kuingia nchi hizo.
Huthibitishwa katika vituo rasmi vya afya vilivyoidhinishwa na WHO.
Wapi Kupata Chanjo ya Homa ya Manjano?
Chanjo hupatikana katika:
Vituo vya afya vya serikali
Vituo vya afya binafsi vilivyoidhinishwa
Kliniki za chanjo za kimataifa
Vituo vya mipakani au viwanja vya ndege
Maswali na Majibu (FAQs)
Chanjo ya homa ya manjano ni ya mara ngapi?
Dozi moja tu inatosha kwa maisha yote.
Ni wakati gani mzuri wa kuchanjwa?
Angalau siku 10 kabla ya kwenda eneo lenye maambukizi au nchi inayohitaji cheti.
Je, mtoto mchanga anaweza kupata chanjo hii?
Ndiyo, kuanzia miezi 9 na kuendelea.
Je, kuna madhara ya chanjo hii?
Madhara madogo kama homa na maumivu ya misuli yanaweza kutokea, lakini ni ya muda mfupi.
Je, ninaweza kuchanjwa tena baada ya miaka?
Hapana, kwa sasa dozi moja ya chanjo inatosha maisha yote, isipokuwa kwa watu wanaosafiri mara nyingi.
Chanjo hii inalinda dhidi ya magonjwa mengine?
Hapana, inalinda tu dhidi ya virusi vya homa ya manjano.
Je, watu wanaoishi na VVU wanaweza kuchanjwa?
Inawezekana lakini lazima wapate ushauri wa daktari kwanza.
Je, ninahitaji chanjo ya homa ya manjano kwa safari kwenda nchi ya jirani?
Kulingana na mahitaji ya nchi unayoenda, angalia kama inaorodheshwa kwenye maeneo hatarishi.
Je, ni salama kwa wajawazito kuchanjwa?
Kwa kawaida si salama, isipokuwa ikiwa kuna hatari kubwa ya kupata ugonjwa huo.
Ni wapi naweza kupata cheti cha chanjo ya homa ya manjano?
Katika kituo rasmi cha afya kilichoidhinishwa na serikali na WHO.
