Bawasiri ni hali inayotokea pale mishipa ya damu katika eneo la haja kubwa inapovimba au kupasuka, na kusababisha maumivu, kuwashwa, kutokwa na damu au kuota uvimbe. Ugonjwa huu huathiri watu wa jinsia zote na umri wowote, ingawa unaripotiwa zaidi kwa watu wazima.
Licha ya kuwa ni tatizo la kiafya linalosumbua sana, wengi hawajui chanzo halisi cha bawasiri. Kujua visababishi vya bawasiri kunaweza kusaidia kuzuia na hata kutibu mapema kabla hali haijawa mbaya.
Aina za Bawasiri
Bawasiri ya ndani – Hutokea ndani ya puru na mara nyingi haina maumivu, lakini inaweza kusababisha damu katika kinyesi.
Bawasiri ya nje – Hujitokeza nje ya njia ya haja kubwa na mara nyingi huambatana na maumivu makali, kuwashwa na uvimbe.
Bawasiri Husababishwa na Nini?
1. Kufunga choo kwa muda mrefu (constipation)
Wakati mtu anafunga choo, hutumia nguvu nyingi kusukuma kinyesi, hali inayoongeza shinikizo kwenye mishipa ya puru na kusababisha bawasiri.
2. Kukaa au kusimama kwa muda mrefu
Kukaa chooni muda mrefu au kusimama muda mrefu huzuia mzunguko wa damu na kuongeza shinikizo kwenye eneo la puru.
3. Uzito mkubwa (obesity)
Unene kupita kiasi huongeza mzigo kwenye sehemu ya chini ya mwili, ikiwemo eneo la haja kubwa, na hivyo kuchangia bawasiri.
4. Ujauzito
Wanawake wajawazito wanakabiliwa na ongezeko la shinikizo kwenye nyonga na eneo la puru, hasa katika miezi ya mwisho ya ujauzito, jambo linalosababisha bawasiri.
5. Lishe duni
Ukosefu wa nyuzinyuzi kwenye chakula (kama matunda, mboga, nafaka nzima) husababisha choo kigumu na hivyo kuongeza uwezekano wa kupata bawasiri.
6. Kuharisha mara kwa mara
Kuharisha kwa muda mrefu kunaweza kuathiri mishipa ya puru na kusababisha bawasiri kutokana na msuguano wa mara kwa mara.
7. Kuongeza uzito wa ghafla au kunyanyua vitu vizito
Matumizi ya nguvu nyingi kunyanyua mizigo huongeza shinikizo kwenye sehemu ya chini ya mwili na kuchangia bawasiri.
8. Kurithi
Baadhi ya watu huzaliwa na mishipa dhaifu ya puru, hivyo kuwa katika hatari kubwa ya kupata bawasiri kirahisi.
9. Umri mkubwa
Kadri mtu anavyozeeka, mishipa ya damu huwa dhaifu na kupoteza uimara wake, hali inayorahisisha kutokea kwa bawasiri.
10. Kutopata choo mara kwa mara
Kuzuia haja kubwa kwa muda mrefu kunapelekea kinyesi kukaa muda mrefu tumboni na kuwa kigumu, hivyo kusababisha bawasiri wakati wa kujisaidia.
Namna ya Kujikinga na Bawasiri
Kunywa maji ya kutosha kila siku (angalau lita 2).
Kula vyakula vyenye nyuzinyuzi kwa wingi.
Epuka kukaa au kusimama muda mrefu bila kusogea.
Jisaidie choo mara tu unapohisi, usizuie.
Fanya mazoezi ya mara kwa mara ili kuweka mwili sawa.
Epuka kunyanyua vitu vizito bila msaada.
Maswali Yanayoulizwa Mara kwa Mara (FAQs)
Bawasiri ni nini hasa?
Ni hali ya mishipa ya damu kwenye eneo la haja kubwa kuvimba au kupasuka, na kusababisha maumivu, kuwashwa au damu.
Je, kufunga choo kunaweza kusababisha bawasiri?
Ndiyo. Kusukuma kinyesi kigumu huongeza shinikizo kwenye puru na kusababisha bawasiri.
Kukaa chooni muda mrefu kuna madhara gani?
Huongeza msukumo kwenye mishipa ya puru na hivyo kuchangia kutokea kwa bawasiri.
Wanawake wajawazito hupataje bawasiri?
Kwa sababu ya shinikizo linalowekwa kwenye nyonga na eneo la puru wakati wa ujauzito.
Ni aina gani ya chakula husababisha bawasiri?
Vyakula vyenye mafuta mengi, sukari, na chakula kisicho na nyuzinyuzi huchangia kufunga choo na hatimaye bawasiri.
Je, kunyanyua vitu vizito kunachangia bawasiri?
Ndiyo, huchochea shinikizo kwenye tumbo na eneo la haja kubwa.
Je, bawasiri huambukiza?
Hapana. Bawasiri si ugonjwa wa kuambukiza.
Je, bawasiri inaweza kupona yenyewe bila matibabu?
Aina za awali zinaweza kupona kwa mabadiliko ya lishe na tabia, lakini mara nyingine huhitaji matibabu.
Ni dalili gani kuu za bawasiri?
Damu kwenye choo, maumivu, kuwashwa, uvimbe kwenye puru, na kutojisikia vizuri wakati wa kujisaidia.
Je, watoto wanaweza kupata bawasiri?
Ingawa ni nadra, watoto wanaweza kupata bawasiri hasa kama wanafunga choo au kuharisha mara kwa mara.
Je, kukaa muda mrefu ofisini ni hatari?
Ndiyo. Kukaa mda mrefu bila kusogea huongeza hatari ya kupata bawasiri.
Je, ni kweli bawasiri inaweza kurithiwa?
Ndiyo. Baadhi ya watu huzaliwa na mishipa dhaifu ya eneo la puru.
Mtu akipona bawasiri, inaweza kurudi tena?
Ndiyo, hasa kama mtu hatabadili tabia na mtindo wa maisha.
Je, kuna dawa za asili za kuzuia bawasiri?
Ndiyo. Tangawizi, asali, mbegu za mlonge na aloe vera husaidia sana.
Je, kufanya mazoezi kunaweza kusaidia kuzuia bawasiri?
Ndiyo. Mazoezi husaidia mfumo wa usagaji na kuzuia kufunga choo.
Ni vyakula gani vinavyopaswa kuepukwa?
Chakula cha kukaanga, chenye viungo vikali, pombe, na kahawa kwa wingi vinaweza kuchochea bawasiri.
Je, dawa za hospitali huponya bawasiri kabisa?
Zinaweza kusaidia, hasa kwa dalili. Lakini mabadiliko ya maisha ni muhimu zaidi.
Je, bawasiri huweza kusababisha kansa?
Hapana. Lakini damu ya mara kwa mara kwenye haja ni dalili inayopaswa kuchunguzwa.
Kwa nini watu wengine hawapati bawasiri hata kama hawali vizuri?
Huenda ni kutokana na maumbile ya mwili au mzunguko wa damu wa mtu husika.
Je, kulala vibaya kunaweza kusababisha bawasiri?
Sio moja kwa moja, lakini kulala muda mrefu bila kusogea kunaweza kuchangia.
Ni wakati gani mtu anatakiwa kumuona daktari?
Ikiwa dalili zinaendelea zaidi ya wiki moja au kuna damu nyingi kwenye haja kubwa.