Kaswende (kwa Kiingereza: Syphilis) ni mojawapo ya magonjwa ya zinaa (STI) yanayoambukizwa kwa njia ya kujamiiana. Ugonjwa huu husababishwa na bakteria aitwaye Treponema pallidum. Ingawa unaweza kupona kwa dawa, ukipuuziwa huweza kusababisha madhara makubwa kiafya, ikiwa ni pamoja na upofu, matatizo ya neva, na hata kifo.
Kwa mwanaume, kaswende huonyesha dalili tofauti kulingana na hatua ya ugonjwa. Kujua dalili za kaswende mapema husaidia kupata matibabu kwa wakati na kuzuia madhara ya baadaye.
Hatua za Maendeleo ya Kaswende
Kaswende hupitia hatua nne kuu:
Hatua ya Awali (Primary Stage)
Hatua ya Pili (Secondary Stage)
Hatua ya Siri (Latent Stage)
Hatua ya Mwisho (Tertiary Stage)
Katika kila hatua, dalili huonekana kwa namna tofauti.
Dalili za Kaswende Kwa Mwanaume Katika Kila Hatua
1. Hatua ya Awali (Primary Syphilis)
Hii ndiyo hatua ya kwanza baada ya kuambukizwa, dalili huanza kuonekana kati ya siku 10 hadi 90 baada ya kujamiiana na mtu aliyeambukizwa.
Dalili kuu ni:
Kidonda kisicho na maumivu (chancre) kwenye uume, korodani, au sehemu yoyote iliyogusana wakati wa ngono
Kidonda kinaweza kuwa kimoja au zaidi
Kidonda hupotea chenyewe ndani ya wiki 3 – 6 bila matibabu
Tahadhari: Ingawa kidonda hupotea, ugonjwa unaendelea ndani ya mwili kimya kimya.
2. Hatua ya Pili (Secondary Syphilis)
Hii hutokea wiki chache hadi miezi kadhaa baada ya kidonda kupona, ikiwa mgonjwa hajapata matibabu.
Dalili ni pamoja na:
Vipele visivyowasha mwilini, hasa kwenye viganja vya mikono na nyayo za miguu
Vidonda mdomoni, sehemu za siri au mkunduni
Homa ya mwili
Maumivu ya kichwa
Kupungua uzito
Tezi kuvimba
Uchovu usioeleweka
3. Hatua ya Siri (Latent Syphilis)
Katika hatua hii, dalili hutoweka lakini ugonjwa unaendelea bila kuonekana.
Mtu huweza kuishi bila dalili kwa miaka kadhaa
Hatari ni kwamba ugonjwa unaweza kurejea au kuendelea hatua ya mwisho bila onyo
4. Hatua ya Mwisho (Tertiary Syphilis)
Hatua hii hujitokeza baada ya miaka 10 au zaidi kwa wanaume ambao hawakutibiwa kabisa.
Huathiri:
Ubongo na mfumo wa neva
Moyo na mishipa ya damu
Macho (kaswende ya macho)
Ini, mifupa, na viungo vingine
Dalili hatari:
Kupooza
Kutoona vizuri au upofu
Matatizo ya akili au kichaa
Kifo kwa sababu ya kushindwa kwa moyo au ubongo
Njia za Maambukizi ya Kaswende
Kujamiiana bila kinga (ndani au mdomoni) na mtu aliyeambukizwa
Kugusana na kidonda cha kaswende
Maambukizi kutoka kwa mama kwenda kwa mtoto wakati wa ujauzito (kaswende ya kuzaliwa)
Vipimo na Tiba
Vipimo vya kuthibitisha Kaswende:
Kipimo cha damu: VDRL, RPR, TPHA
Kipimo cha majimaji kutoka kwenye vidonda
Tiba:
Kaswende hutibika kwa kutumia antibiotic ya penicillin
Kipimo cha mapema na matibabu ya haraka huondoa kabisa maambukizi
Muhimu: Epuka kujamiiana hadi utakapomaliza dozi na kupata ruhusa kutoka kwa daktari.
Madhara ya Kutotibu Kaswende
Ugumba kwa wanaume
Uharibifu wa ubongo au moyo
Kuambukiza wengine bila kujua
Kuongeza uwezekano wa kupata VVU kwa urahisi
Kaswende ya kuzaliwa kwa mtoto ikiwa baba atamuambukiza mama
Njia za Kujikinga na Kaswende
Tumia kondomu kila unapojamiiana
Epuka kubadilisha wapenzi mara kwa mara
Pima magonjwa ya zinaa mara kwa mara
Fanya ngono salama (protected sex) hata kwa njia ya mdomo
Ongea wazi na mwenza kuhusu afya ya uzazi kabla ya ngono
Maswali Yanayoulizwa Mara kwa Mara (FAQs)
Kaswende huonekana baada ya muda gani?
Dalili za kwanza hujitokeza kati ya siku 10 hadi 90 baada ya maambukizi, kawaida ikiwa ni kidonda kisicho na maumivu.
Kaswende hutibika kabisa?
Ndiyo, kwa kutumia antibiotic (hasa penicillin) ikiwa utatibiwa mapema.
Naweza kupata kaswende tena baada ya kupona?
Ndiyo, ukijamiiana tena bila kinga na mtu aliyeambukizwa, unaweza kuambukizwa upya.
Ni vipimo gani vinatumika kugundua kaswende?
VDRL, RPR, TPHA ni vipimo vya damu vinavyotumika kubaini kaswende.
Naweza kuwa na kaswende bila kujua?
Ndiyo. Mara nyingi hatua ya siri haina dalili zozote, lakini ugonjwa unaendelea mwilini.
Je, kaswende husababisha ugumba kwa mwanaume?
Ndiyo. Ikiwa haitatibiwa, kaswende inaweza kuathiri mfumo wa uzazi.
