Saratani ya shingo ya kizazi (cervical cancer) ni moja kati ya saratani zinazoathiri wanawake wengi duniani, hasa katika maeneo ya Afrika. Ugonjwa huu huanza kwa mabadiliko yasiyo ya kawaida ya seli katika shingo ya kizazi. Habari njema ni kwamba unaweza kugundulika mapema kupitia kipimo rahisi cha uchunguzi kabla haujasambaa.
Saratani ya Shingo ya Kizazi ni Nini?
Ni aina ya saratani inayojitokeza katika sehemu ya chini ya mfuko wa uzazi iitwayo shingo ya kizazi. Hii saratani mara nyingi husababishwa na maambukizi ya virusi vya HPV (Human Papillomavirus).
Aina za Vipimo vya Saratani ya Shingo ya Kizazi
1. Pap Smear (Pap Test)
Kipimo maarufu zaidi kinachochunguza uwepo wa mabadiliko ya seli kwenye shingo ya kizazi kabla hayajawa saratani.
2. HPV DNA Test
Kipimo kinachochunguza uwepo wa virusi vya HPV vinavyoweza kusababisha saratani.
3. Visual Inspection with Acetic Acid (VIA)
Hiki ni kipimo cha kuona shingo ya kizazi kwa kutumia asidi ya siki ili kugundua mabadiliko ya seli zinazoweza kuwa saratani.
4. Colposcopy
Ni kipimo cha kuchunguza kwa karibu zaidi sehemu ya shingo ya kizazi kwa kutumia kifaa maalum kinachoitwa colposcope.
5. Biopsy
Kama kuna dalili za mabadiliko ya seli, kipande kidogo cha tishu huchukuliwa kutoka shingo ya kizazi kwa ajili ya uchunguzi zaidi.
Umuhimu wa Kufanya Kipimo cha Saratani ya Shingo ya Kizazi
Kugundua saratani mapema kabla haijaenea.
Kuepuka matibabu magumu ya baadaye.
Kuongeza nafasi ya kupona kwa haraka.
Kusaidia kuweka mpango wa matibabu sahihi.
Nani Anatakiwa Kupima na Lini?
Wanawake wote walioanza kushiriki tendo la ndoa wanashauriwa kuanza kupima.
Mwanamke apime kila baada ya miaka 3 kwa Pap smear au kila miaka 5 kwa kipimo cha HPV.
Wanawake wenye umri kati ya miaka 25 hadi 65 ndio kundi linalopaswa kupimwa mara kwa mara.
Jinsi Kipimo Kinavyofanyika
Daktari au mtaalamu wa afya huchukua sampuli ya seli kutoka kwenye shingo ya kizazi.
Sampuli hiyo hupimwa maabara kutafuta seli zisizo za kawaida au virusi vya HPV.
Kipimo huwa hakina maumivu makali na huchukua dakika chache tu.
Mambo ya Kuzingatia Kabla ya Kipimo
Epuka kushiriki tendo la ndoa ndani ya saa 24 kabla ya kipimo.
Usitumie dawa za uke au vipandikizi siku chache kabla ya kupima.
Epuka kupima ukiwa kwenye hedhi — subiri mpaka baada ya siku zako. [Soma: Vyakula vya kupevusha mayai kwa mwanamke ]
Maswali ya Mara kwa Mara (FAQs)
Je, Pap smear inauma?
Hapana, kwa kawaida ni kipimo kisicho na maumivu, lakini baadhi ya wanawake huweza kuhisi discomfort kidogo.
Je, mwanamke anaweza kupata saratani ya shingo ya kizazi bila maambukizi ya HPV?
Ni nadra sana. Zaidi ya 90% ya visa vya saratani hii husababishwa na HPV.
Kuna umri gani wa kuacha kupima?
Wanawake wanaweza kuacha kupima baada ya miaka 65 kama wamekuwa na matokeo ya kawaida kwa miaka mingi.
Je, kipimo cha VIA kinapatikana hospitali zote?
VIA hupatikana zaidi kwenye vituo vya afya vya serikali na baadhi ya hospitali binafsi.
Je, kuna gharama kwa Pap smear?
Katika baadhi ya vituo vya serikali hupatikana bure, lakini hospitali binafsi huweza kutoza gharama ndogo.
Ni mara ngapi mwanamke anapaswa kufanya kipimo cha HPV?
Kila baada ya miaka 5, endapo matokeo ni mazuri.
Je, kuna njia ya kujikinga na saratani hii?
Ndiyo. Kupata chanjo ya HPV, kutumia kondomu, kuepuka wapenzi wengi, na kufanya vipimo mara kwa mara.
Chanjo ya HPV hufanya kazi kwa umri gani?
Chanjo hufanya kazi zaidi ikiwa itatolewa kabla ya msichana kuanza kujamiiana (umri wa miaka 9 hadi 14).
Je, mwanamke mjamzito anaweza kupima saratani ya shingo ya kizazi?
Ndiyo, lakini ni vizuri kushauriana na daktari kabla ya kupima.
Je, dalili za saratani ya shingo ya kizazi ni zipi?
Kutokwa na damu isiyo ya kawaida, maumivu wakati wa tendo la ndoa, uchafu ukeni wenye harufu mbaya, na maumivu ya nyonga.
Kama sina dalili, bado nahitaji kupima?
Ndiyo. Saratani hii huweza kukua kimya bila dalili yoyote hadi hatua za mwisho.
Je, matokeo mabaya ya kipimo yanamaanisha nina saratani?
Sio lazima. Huenda kuna mabadiliko ya seli tu, yanayoweza kutibiwa kabla hayajawa saratani.
Ni muda gani matokeo ya Pap smear hutoka?
Kwa kawaida ndani ya siku 7 hadi 14, kulingana na maabara.
Kuna madhara yoyote ya kipimo?
Kwa kawaida hapana. Baadhi ya wanawake huweza kupata damu kidogo kwa siku moja.
Je, wanaume huweza kubeba HPV?
Ndiyo, wanaume pia huweza kuwa wabebaji wa virusi vya HPV bila dalili.
Je, kipimo kinaweza kufanyika wakati wa hedhi?
Hapana. Inashauriwa usubiri hadi baada ya hedhi ili matokeo yawe sahihi.
Je, kufanya tendo la ndoa mara kwa mara kunaongeza hatari ya saratani hii?
Si tendo lenyewe, bali kuwa na wapenzi wengi bila kinga huongeza hatari ya maambukizi ya HPV.
Je, kuna tiba ya saratani ya shingo ya kizazi?
Ndiyo. Iwapo itagundulika mapema, inaweza kutibiwa kwa ufanisi kwa njia ya upasuaji, tiba ya mionzi, au dawa.
Je, kuna vyakula vinavyoweza kusaidia kuzuia saratani ya shingo ya kizazi?
Ndiyo. Vyakula vyenye antioxidants kama matunda, mboga za majani, na vyakula vyenye vitamini C na E vinaweza kusaidia.
