Wakati wa kunyonyesha, baadhi ya mama husikia kauli kama “tumia dawa ya kusafisha maziwa” au “maziwa yako ni machafu, yanahitaji kusafishwa.” Hii mara nyingi huchanganya hasa kwa mama wapya. Lakini ni kweli kuna dawa maalum ya kusafisha maziwa ya mama? Je, ni nini maana ya “kusafisha maziwa”?
Je, “Kusafisha Maziwa ya Mama” Inamaanisha Nini?
Katika muktadha wa Kiafrika, hasa vijijini, “kusafisha maziwa ya mama” mara nyingi humaanisha:
Kuondoa sumu au uchafu ambao “unaaminika” umeingia kwenye maziwa
Kutibu matatizo ya tumbo kwa mtoto yanayodhaniwa kusababishwa na maziwa ya mama
Kumsaidia mtoto asiendelee kuharisha au kutapika
Lakini kisayansi, maziwa ya mama ni safi kabisa, yasiyo na uchafu wowote, isipokuwa tu mama awe na maambukizi au hali ya kiafya ya pekee.
Ukweli wa Kisayansi: Je, Maziwa ya Mama Yanahitaji Kusafishwa?
Hapana. Maziwa ya mama hayahitaji kusafishwa kwa dawa yoyote ya kienyeji au hospitali. Ni chakula bora zaidi kwa mtoto mchanga, chenye kinga ya asili na virutubisho muhimu. Dawa za kusafisha maziwa mara nyingi ni za kienyeji na hazina uthibitisho wa kitabibu.
Hali Ambazo Zinaweza Kuathiri Ubora wa Maziwa ya Mama
Ingawa maziwa ya mama huwa salama, kuna hali ambazo zinaweza kuathiri ubora wake:
Mama kuwa na homa kali au maambukizi
Matumizi ya dawa zisizoruhusiwa wakati wa kunyonyesha
Lishe duni kupita kiasi
Tumbaku, pombe au dawa za kulevya
Katika hali hizi, ni muhimu kumwona daktari ili kupata ushauri sahihi.
Njia Asili za “Kusafisha” au Kuboresha Maziwa ya Mama
Kwa muktadha wa kiafya, “kusafisha maziwa” inapaswa kueleweka kama kuboresha ubora wa maziwa kwa njia salama. Hizi hapa ni njia bora:
1. Kunywa Maji Safi na ya Kutosha
Husaidia mwili kuzalisha maziwa safi na ya kutosha.
2. Kula Lishe Bora
Vyakula vyenye protini, vitamini, madini na mafuta mazuri (parachichi, karanga, samaki, mayai).
3. Kuepuka Dawa Bila Ushauri wa Daktari
Dawa fulani huingia kwenye maziwa na huweza kudhuru mtoto.
4. Kupumzika vya Kutosha
Mwili wenye uchovu hupunguza ubora wa maziwa.
5. Kunyonyesha Mara kwa Mara
Husaidia mzunguko wa maziwa kuwa safi na safi zaidi.
Mimea Asilia Inayosaidia Kuboresha Maziwa
Zifuatazo ni mimea inayotumiwa na wanawake wengi kuboresha uzalishaji na ubora wa maziwa (lakini siyo “kusafisha”):
Majani ya mlonge
Tangawizi
Ufuta
Uji wa lishe
Mbegu za hiliki (fennel seeds)
Mimea hii husaidia kuongeza maziwa na siyo kusafisha sumu yoyote kama baadhi ya watu wanavyodhani.
Tahadhari dhidi ya Dawa za Kienyeji
Dawa za kienyeji kama “dawa ya kusafisha maziwa” mara nyingi huandaliwa bila kipimo sahihi. Matumizi yake yanaweza:
Kumsababishia mama kuharisha
Kuingia kwenye maziwa na kudhuru mtoto
Kuathiri utolewaji wa maziwa
Ni vyema kushauriana na mtaalamu wa afya kabla ya kutumia dawa yoyote wakati wa kunyonyesha. [Soma: Sababu ya maziwa ya mama kuwa mepesi ]
Maswali Yaulizwayo Mara kwa Mara (FAQs)
Je, kuna dawa ya kusafisha maziwa ya mama hospitalini?
Hapana, hakuna dawa rasmi ya kusafisha maziwa. Badala yake, daktari huangalia afya ya mama na mtoto kisha kutoa ushauri wa lishe na matibabu ikiwa ni lazima.
Je, ni kweli mtoto anaweza kuharisha kwa sababu ya maziwa ya mama kuwa “machafu”?
La hasha. Mara nyingi mtoto huweza kuharisha kutokana na maambukizi ya kawaida au lishe mpya. Maziwa ya mama yana kinga dhidi ya maradhi.
Je, maziwa ya mama yanaweza kuwa na sumu?
Hapana, isipokuwa mama awe amekula sumu, dawa kali, au kemikali hatari ambazo huingia kwenye mzunguko wa damu.
Je, tangawizi inasafisha maziwa ya mama?
Tangawizi haisafishi maziwa, bali husaidia mwili kuzalisha maziwa kwa wingi na kuboresha mzunguko wa damu.
Ni lini ni lazima kuacha kunyonyesha?
Ikiwa mama ana ugonjwa hatari unaoambukiza kupitia maziwa (mfano HIV bila kutumia dawa) au dawa alizotumia si salama kwa mtoto.
Je, maziwa ya mama yanaweza kubadilika ladha?
Ndiyo, ladha ya maziwa inaweza kubadilika kutokana na lishe ya mama au matumizi ya dawa fulani.
Je, mtoto anaweza kukataa kunyonya kwa sababu ya maziwa “mabaya”?
Inawezekana, hasa kama ladha imebadilika kutokana na dawa au chakula chenye viungo kali.
Ni nini kinachosababisha maziwa kuwa na harufu mbaya?
Mara chache, maziwa huweza kupata harufu kama mama ana maambukizi kwenye titi au ana lishe isiyofaa.
Je, mama anaweza kutumia dawa ya kienyeji kwa ushauri wa mkunga?
Ni vyema kuhakikisha dawa hizo zimesajiliwa au kuidhinishwa na wataalamu wa afya.
Ni vyakula gani vinavyoboresha maziwa ya mama?
Maji, uji wa lishe, samaki, mayai, mboga za majani, karanga, parachichi, na majani ya mlonge.
Je, kuharisha kwa mtoto kunaweza kuwa dalili ya mzio kutoka kwa maziwa ya mama?
Ni nadra sana, lakini huweza kutokea kwa baadhi ya watoto. Muhimu kumuona daktari.
Je, maji ya uvuguvugu huweza kusaidia kusafisha mwili wa mama?
Ndiyo, husaidia usagaji chakula, kuondoa sumu mwilini, na kuwezesha uzalishaji bora wa maziwa.
Je, mama akila vyakula vya mafuta sana huathiri maziwa?
Huenda, hasa ikiwa ni mafuta mabaya (trans fats). Mafuta mazuri kama yale ya samaki ni bora.
Je, mtoto anaweza kuugua kwa sababu ya maziwa ya mama?
Ni nadra sana. Mara nyingi mtoto huugua kwa sababu nyingine kama maambukizi ya nje.
Ni dalili zipi zinaonesha maziwa ya mama hayafai?
Ikiwa mtoto ana kuharisha, anatapika, au anapata vipele baada ya kunyonya – ni vyema kumuona daktari.
Je, ni salama kunyonyesha wakati wa mafua au homa?
Ndiyo, na inashauriwa. Maziwa husaidia kumpa mtoto kinga dhidi ya mafua.
Je, majani ya mlonge ni salama kwa mama anayenyonyesha?
Ndiyo, ni chanzo kizuri cha virutubisho na husaidia kuongeza maziwa.
Mama anaweza kuanza lini kutumia virutubisho vya lishe?
Muda wowote baada ya kujifungua, kwa ushauri wa daktari au mtaalamu wa lishe.
Je, vinywaji vya baridi vinaathiri maziwa?
Hapana moja kwa moja, lakini vinaweza kusababisha mama kupata mafua au matatizo ya koo.
Je, ni sahihi kusema “maziwa ya mama ni mabaya”?
Hapana. Kauli hiyo haina msingi wa kisayansi. Maziwa ya mama ni chakula bora zaidi kwa mtoto.
