Sekta ya ufugaji wa ng’ombe wa maziwa ni mojawapo ya maeneo yenye fursa kubwa za kiuchumi kwa wakulima na wafanyabiashara nchini Tanzania. Uzalishaji wa maziwa una mchango mkubwa katika lishe, ajira, na kipato kwa maelfu ya familia.Hata hivyo, moja ya maswali yanayoulizwa mara kwa mara ni: “Bei ya ng’ombe wa maziwa ni kiasi gani?”
AINA ZA NG’OMBE WA MAZIWA WANAOPATIKANA TANZANIA
Tanzania ina aina mbalimbali za ng’ombe wa maziwa, wa kienyeji, wa kisasa (pure breed) na machotara (cross breeds). Kila aina ina sifa na bei tofauti.
1. Friesian (Holstein Friesian)
Ng’ombe wenye rangi nyeupe na madoa meusi.
Wanafahamika kwa kutoa maziwa mengi: hadi lita 25–35 kwa siku.
Bei yao ni ya juu kutokana na uwezo mkubwa wa uzalishaji.
2. Jersey
Wadogo kwa umbo, lakini wanatoa maziwa yenye mafuta mengi.
Wanaweza kutoa lita 15–20 kwa siku.
Hustahimili mazingira ya joto vizuri, wanafaa maeneo ya baridi.
3. Ayrshire
Wana uwezo mzuri wa kuzalisha maziwa na kustahimili mazingira ya Afrika.
Uzalishaji wa maziwa uko kati ya lita 20–25 kwa siku.
4. Cross Breeds (Chotara)
Ni mchanganyiko wa ng’ombe wa kisasa na wa kienyeji.
Hustahimili hali ya hewa ya Tanzania vizuri.
Hutoa maziwa kwa wastani wa lita 10–20 kwa siku.
BEI YA NG’OMBE WA MAZIWA
Bei hutegemea aina, umri, uwezo wa kutoa maziwa, na mahali unaponunua. Hapa chini ni makadirio ya bei kwa aina mbalimbali:
| Aina ya Ng’ombe | Umri | Uwezo wa Maziwa | Bei ya Kawaida (TZS) |
|---|---|---|---|
| Friesian (Pure) | Mimba au mkomavu | 25–35 lita/siku | 2,000,000 – 3,500,000 |
| Jersey (Pure) | Mimba/mkomavu | 15–20 lita/siku | 1,500,000 – 2,500,000 |
| Ayrshire | Mimba/mkomavu | 20–25 lita/siku | 1,800,000 – 3,000,000 |
| Chotara (Cross Breed) | Mimba/mkomavu | 10–20 lita/siku | 900,000 – 1,800,000 |
| Ndama wa kisasa | Miezi 6–12 | — | 500,000 – 1,200,000 |
Kumbuka: Bei zinaweza kubadilika kulingana na mkoa, msimu, na chanzo cha ng’ombe (shamba binafsi au taasisi).
VITU VINAVYOATHIRI BEI YA NG’OMBE WA MAZIWA
Aina ya Ng’ombe (Breed)
Pure breeds ni ghali zaidi kuliko chotara au wa kienyeji.
Uwezo wa Kutoa Maziwa
Ng’ombe anayezalisha maziwa mengi huuzwa kwa bei ya juu zaidi.
Umri na Afya ya Ng’ombe
Ng’ombe mjamzito au anayekaribia kutoa mimba ni wa thamani zaidi.
Ng’ombe mwenye afya njema huuzwa kwa bei nzuri.
Mazingira na Chanzo
Bei inaweza kuwa juu katika miji au maeneo yenye upungufu wa ng’ombe.
Ng’ombe kutoka taasisi za utafiti (kama TALIRI au SUA) mara nyingi huaminika zaidi na kuwa na bei ya juu.
Msimu na Mahitaji Sokoni
Wakati wa kiangazi au wakati kuna mahitaji makubwa ya maziwa, bei hupanda.
Soma Hii : Kampuni Za Usafirishaji Mizigo Tanzania
MASWALI YANAYOULIZWA MARA KWA MARA (FAQ)
1. Ni wapi ninaweza kununua ng’ombe wa maziwa wenye ubora?
Mashamba binafsi, taasisi za serikali kama TALIRI, SUA, na baadhi ya vyama vya wafugaji.
2. Nawezaje kuhakikisha ng’ombe ni wa maziwa kweli?
Hakikisha unaangalia historia ya uzalishaji wa maziwa (records), vyeti vya chanjo, na fanya uchunguzi wa kitaalamu (vet).
3. Je, ninaweza kupata ng’ombe wa maziwa kwa mkopo?
Baadhi ya taasisi za kifedha, SACCOS na miradi ya maendeleo vijijini hutoa mikopo kwa wafugaji.
4. Je, kuna faida kufuga ng’ombe wa maziwa chotara kuliko wa kisasa?
Ndiyo. Chotara ni rahisi kuhudumia na hustahimili mazingira ya hapa nchini vizuri zaidi, ingawa uzalishaji wa maziwa ni wa kati.
5. Je, gharama za matunzo ya ng’ombe wa maziwa ni kubwa?
Gharama zipo (chakula, chanjo, malazi), lakini zinategemea idadi ya ng’ombe na mfumo wa ufugaji. Faida ni kubwa ikiwa utazingatia usimamizi mzuri.
