Pamba ni miongoni mwa mazao ya biashara muhimu duniani, na kwa Tanzania, ni zao lenye historia ndefu na mchango mkubwa katika uchumi wa taifa. Pamba si tu chanzo cha kipato kwa wakulima wa vijijini, bali pia ni malighafi muhimu kwa viwanda vya nguo na bidhaa nyingine nyingi. Katika
HISTORIA YA ZAO LA PAMBA TANZANIA
Kilimo cha pamba kilianza rasmi nchini Tanzania wakati wa ukoloni, hasa katika miaka ya 1900 mwanzoni. Wajerumani, waliokuwa wakoloni wa kwanza wa eneo la Tanganyika, walilitambulisha zao hili kwa lengo la kulihudumia soko la viwanda vya Ulaya. Baadaye, Waingereza waliendeleza kilimo cha pamba kwa kuanzisha mashamba ya pamoja na kuhimiza wakulima wadogo kuilima kupitia vyama vya ushirika.
Katika miaka ya 1960 baada ya uhuru, serikali ya Tanzania ilitambua umuhimu wa pamba kwa uchumi na ilianzisha sera za kuendeleza kilimo cha mazao ya biashara, ikiwemo pamba. Hili lilisaidia kuongeza uzalishaji na kutoa ajira kwa mamilioni ya Watanzania, hasa katika Kanda ya Ziwa ambayo imeendelea kuwa kinara katika uzalishaji wa zao hili.
AINA ZA PAMBA ZINAZOLIMWA TANZANIA
Tanzania inalima aina kuu mbili za pamba:
Pamba ya nyuzi fupi (Short staple cotton)
Hii ndiyo aina kuu inayolimwa kwa wingi nchini, hasa katika maeneo ya Kanda ya Ziwa kama Mwanza, Shinyanga, Simiyu na Geita.
Inahimili hali ya hewa ya joto na inastahimili ukame kiasi.
Pamba ya nyuzi ndefu (Long staple cotton)
Hulimwa kwa kiwango kidogo zaidi, na ina ubora wa juu zaidi wa nyuzi.
Inahitajika zaidi katika viwanda vya nguo vinavyotengeneza nguo za kiwango cha juu.
Soma Hii: Mikoa Inayolima Kahawa Tanzania
MATUMIZI MBALIMBALI YA PAMBA
Pamba ina matumizi mengi sana, yakiwemo:
Kutengeneza nguo na vitambaa – Hili ndilo matumizi makuu ya pamba duniani.
Kutengeneza pamba ya kawaida (cotton wool) – Kwa matumizi ya hospitali na urembo.
Kuzalisha mafuta ya mbegu za pamba – Ambayo hutumika kupikia na kutengeneza sabuni.
Mashudu ya mbegu ya pamba – Hutumika kama chakula cha mifugo.
Bidhaa nyingine za viwandani – Kama karatasi, plastiki rafiki wa mazingira na vifungashio.
NCHI ZINAZOONGOZA KATIKA KILIMO CHA PAMBA
Kilimo cha pamba ni sekta ya kimataifa, na nchi mbalimbali zimewekeza kwa kiwango kikubwa katika zao hili. Nchi zinazoongoza ni pamoja na:
China – Ni mzalishaji mkubwa wa pamba duniani.
India – Inafuata kwa karibu, ikiwa pia ni mtumiaji mkubwa wa pamba.
Marekani – Inazalisha pamba kwa viwango vya kibiashara na inasafirisha kwa wingi.
Pakistan – Ina mchango mkubwa katika soko la pamba barani Asia.
Brazil – Inaendelea kukuza uzalishaji wake wa pamba kupitia teknolojia ya kisasa.
Katika Afrika, Burkina Faso, Mali, Benin, na Tanzania ni miongoni mwa wazalishaji wakubwa wa pamba.
MASWALI YANAYOULIZWA MARA KWA MARA (FAQ)
1. Zao la pamba lilianza kulimwa lini Tanzania?
Kilimo cha pamba kilianza rasmi mwanzoni mwa karne ya 20 wakati wa ukoloni wa Kijerumani.
2. Ni maeneo gani yanayolima pamba kwa wingi nchini Tanzania?
Kanda ya Ziwa inayoongoza, ikiwa ni pamoja na mikoa ya Mwanza, Shinyanga, Simiyu, Mara, na Geita.
3. Pamba hutumika kwa nini zaidi?
Pamba hutumika zaidi kutengeneza nguo, lakini pia hutumika kutengeneza mafuta, pamba ya tiba, na mashudu ya mifugo.
4. Je, kuna changamoto gani katika kilimo cha pamba Tanzania?
Changamoto ni pamoja na mabadiliko ya tabianchi, bei isiyotabirika ya soko, uhaba wa mbegu bora, na matumizi hafifu ya teknolojia ya kisasa.
5. Tanzania inashika nafasi gani katika uzalishaji wa pamba Afrika?
Tanzania ni miongoni mwa nchi tano bora zinazozalisha pamba kwa wingi barani Afrika.
