Bawasiri ni tatizo linalowasumbua watu wa jinsia zote, lakini mara nyingi huwasumbua wanawake zaidi, hasa katika kipindi cha ujauzito au baada ya kujifungua. Ni hali inayojitokeza pale mishipa ya damu katika sehemu ya haja kubwa (rectum au anus) inapovimba au kupasuka, na kusababisha maumivu, kuwashwa au kutokwa na damu.
Bawasiri ni Nini?
Bawasiri (kwa kitaalamu hemorrhoids) ni uvimbe wa mishipa ya damu katika eneo la mwisho la njia ya haja kubwa. Kuna aina kuu mbili za bawasiri:
Bawasiri ya Ndani (Internal Hemorrhoids): Hupatikana ndani ya njia ya haja kubwa, mara nyingi haionekani lakini inaweza kusababisha kutokwa na damu.
Bawasiri ya Nje (External Hemorrhoids): Hutokea nje ya tundu la haja kubwa na mara nyingi huambatana na maumivu makali, kuwashwa na uvimbe unaoonekana.
Sababu za Bawasiri kwa Wanawake
1. Ujauzito
Katika kipindi cha ujauzito, uzito wa mtoto na mabadiliko ya homoni huongeza shinikizo kwenye mishipa ya eneo la haja kubwa.
2. Kujifungua kwa njia ya kawaida
Kusukuma kwa nguvu wakati wa kujifungua kunaweza kuathiri mishipa ya damu na kusababisha bawasiri baada ya kujifungua.
3. Kukaa au kusimama kwa muda mrefu
Wanawake wanaofanya kazi zinazowalazimu kukaa kwa muda mrefu bila kusimama huwa katika hatari ya kupata bawasiri.
4. Kupatwa na kuharisha au kufunga choo kwa muda mrefu
Kujikamua sana wakati wa kujisaidia huongeza shinikizo kwenye mishipa ya damu ya sehemu ya haja kubwa.
5. Lishe duni
Ulaji wa vyakula visivyo na nyuzinyuzi (fiber) huongeza hatari ya kufunga choo, hali inayochangia kuibuka kwa bawasiri.
6. Unene uliopitiliza (obesity)
Wanawake wenye uzito mkubwa wako kwenye hatari zaidi ya kupata shinikizo kwenye mishipa ya damu ya eneo la haja kubwa.
7. Kurithi
Kama ukoo una historia ya bawasiri, kuna uwezekano wa kurithi tatizo hilo.
Dalili za Bawasiri kwa Wanawake
Kutokwa na damu wakati wa kujisaidia.
Maumivu makali au kuchoma katika eneo la haja kubwa.
Kuwashwa au kuhisi joto sehemu ya haja.
Kuvimba au kupata uvimbe unaoshikika karibu na sehemu ya haja.
Kuhisi kama haja haijaisha kabisa.
Kutokwa na majimaji au ute mwepesi sehemu ya haja.
Kukaa au kutembea kwa tabu kutokana na maumivu ya bawasiri.
Madhara ya Bawasiri Isipotibiwa
Kupoteza damu nyingi na kupelekea upungufu wa damu (anemia).
Maambukizi ya bakteria sehemu ya haja.
Kutokwa na usaha au uvimbe mkubwa unaoweza kuhitaji upasuaji.
Kuathiri maisha ya ndoa kutokana na maumivu au msongo wa mawazo.
Kupungua kwa uwezo wa kufanya kazi au shughuli za kila siku.
Njia za Kuzuia Bawasiri kwa Wanawake
Kula vyakula vyenye nyuzinyuzi kwa wingi kama mboga za majani, matunda, nafaka zisizosagwa.
Kunywa maji mengi kila siku (angalau lita 2).
Kuepuka kujikamua sana wakati wa haja kubwa.
Kufanya mazoezi mara kwa mara ili kuimarisha mzunguko wa damu.
Epuka kukaa au kusimama kwa muda mrefu bila kupumzika.
Kujisaidia mara unapohisi haja bila kuchelewa.
Kuepuka uzito kupita kiasi kwa kudhibiti lishe.
Tiba ya Bawasiri
1. Dawa za Hospitali
Dawa za kupunguza uvimbe na maumivu (suppositories, creams, au ointments).
Dawa za kulainisha choo ili kuepuka kujikamua.
Antibiotics kwa bawasiri iliyoambatana na maambukizi.
2. Tiba Asilia
Aloe Vera: Hutuliza maumivu na kuponya ngozi iliyochubuka.
Majani ya mlonge au majani ya mpapai: Husaidia kupunguza uvimbe.
Maji ya vuguvugu yenye chumvi (sitz bath): Hupunguza maumivu na kuwashwa.
Asali na tangawizi: Husaidia kuondoa sumu mwilini na kupunguza maambukizi.
3. Upasuaji
Hutolewa kwa bawasiri sugu au ile isiyoitikia tiba ya kawaida. Aina za upasuaji ni pamoja na:
Hemorrhoidectomy (kuondoa bawasiri kabisa)
Rubber band ligation (kufunga mishipa kwa kutumia rubbers)
Laser therapy
Maswali Yaulizwayo Mara kwa Mara (FAQs)
Je, bawasiri inaweza kupona bila dawa?
Ndiyo, katika hatua za mwanzo, bawasiri inaweza kupona kwa kubadilisha lishe, kufanya mazoezi, na kutumia tiba za nyumbani.
Ni lini unatakiwa kumuona daktari kuhusu bawasiri?
Iwapo bawasiri inaambatana na damu nyingi, maumivu makali, au haitapona kwa matibabu ya kawaida.
Je, bawasiri inaweza kuwa hatari kwa ujauzito?
Ndiyo, inaweza kusababisha maumivu makali na usumbufu mkubwa. Inashauriwa kutibiwa mapema.
Bawasiri hurithiwa?
Ndiyo, kuna baadhi ya familia ambazo zina historia ya bawasiri, hivyo kurithi ni mojawapo ya sababu.
Je, bawasiri inaweza kupelekea saratani?
Hapana, bawasiri haipelekei moja kwa moja kwenye saratani. Lakini dalili zake zinaweza kufanana na za saratani ya njia ya haja kubwa.
Je, mjamzito anaweza kutumia dawa za bawasiri?
Ndiyo, lakini lazima azitumiwe kwa ushauri wa daktari ili zisidhuru mtoto tumboni.
Je, upasuaji wa bawasiri una madhara?
Madhara ni machache, lakini baadhi ya wagonjwa hupata maumivu ya muda baada ya upasuaji.
Ni dawa gani za asili ni nzuri kwa bawasiri?
Mafuta ya nazi, asali, majani ya aloe vera, tangawizi na chumvi ya baharini ni tiba asilia zinazotumika sana.
Je, kuna vyakula vya kuepuka ukiwa na bawasiri?
Ndiyo, epuka pilipili, vyakula vya kukaanga, vyenye mafuta mengi na pombe.
Kwa nini wanawake hupata bawasiri zaidi wakati wa ujauzito?
Sababu kuu ni shinikizo la mtoto tumboni na mabadiliko ya homoni ambayo huathiri mishipa ya damu.
