Moyo ni kiungo muhimu kinachopiga kila sekunde ili kusukuma damu yenye oksijeni na virutubisho mwilini. Hata hivyo, kuna hali hatari inayoweza kutokea iitwayo “moyo kujaa maji”, kitaalamu ikijulikana kama Pericardial Effusion. Hili ni tatizo ambalo maji hukusanyika kwenye mfuko unaozunguka moyo (pericardium), na linaweza kuathiri utendaji wa moyo ikiwa halitatibiwa mapema.
Moyo Kujaa Maji Ni Nini?
“Moyo kujaa maji” ni hali ambapo kioevu (fluid) hukusanyika kati ya tabaka mbili za mfuko wa moyo (pericardium). Kawaida, mfuko huu huwa na kiasi kidogo cha maji (takriban 15-50ml) kusaidia moyo kuteleza bila msuguano. Lakini unapozidi, husababisha shinikizo kwenye moyo na kuathiri kazi yake ya kusukuma damu.
Dalili za Moyo Kujaa Maji
Dalili hutegemea kiasi cha maji kilichokusanyika na kasi ya mkusanyiko. Kwa baadhi ya watu, dalili hujitokeza polepole na kwa wengine huweza kuibuka ghafla.
1. Kupumua kwa shida
Hii ni dalili ya kawaida. Unapopumua, moyo hupata shinikizo kubwa kutoka kwa maji, na kufanya mapafu kushindwa kupanuka vizuri.
2. Maumivu ya kifua
Maumivu yanaweza kuwa ya mfululizo au kukazwa, hasa unapohema au kujilaza chali. Hii ni tofauti na maumivu ya moyo wa kushambuliwa.
3. Kuchoka kupita kiasi
Mtu hujisikia mchovu hata baada ya kupumzika, kutokana na moyo kushindwa kusukuma damu ya kutosha kwa viungo.
4. Kuvimba miguu, miguu na tumbo
Maji yanapozidi, huathiri mzunguko wa damu na kusababisha uvimbe sehemu mbalimbali za mwili.
5. Mapigo ya moyo kuwa ya haraka au yasiyo ya kawaida
Moyo hujaribu kulipa upungufu wa damu kwa kupiga kwa kasi au kwa mdundo usio wa kawaida.
6. Kukohoa mara kwa mara au kubanwa na kifua
Hii hutokana na msukumo wa maji kwenye mapafu, hali inayofanana na pumu au homa ya mapafu.
7. Kuzimia au kizunguzungu
Hii hutokea wakati moyo unashindwa kabisa kusukuma damu kwenda kwenye ubongo.
8. Ngozi kuwa na rangi ya bluu au kupauka
Dalili ya upungufu wa oksijeni mwilini kwa sababu ya usambazaji hafifu wa damu.
9. Shingo kuvimba mishipa ya damu (jugular vein)
Shindikizo kwenye moyo husababisha mishipa ya shingo kuwa na uvimbe unaoonekana hasa unapolala.
10. Kupumua kwa shida unapoegemea nyuma (orthopnea)
Mtu hupata nafuu zaidi akiwa amekaa wima kuliko akiwa amelala.
Sababu Zinazosababisha Moyo Kujaa Maji
Maambukizi ya virusi, bakteria au fangasi
Kiharusi cha moyo au mshtuko wa moyo (heart attack)
Saratani (hasa saratani ya kifua au lymphoma)
Ugonjwa wa figo (huskabisha uretention ya maji)
Kifua kikuu (TB pericarditis)
Ugonjwa wa autoimmune kama lupus
Jeraha la kifua baada ya ajali au upasuaji wa moyo
Matumizi ya baadhi ya dawa kwa muda mrefu
Mionzi ya kifua (radiation therapy)
Madhara ya Moyo Kujaa Maji
Tamponade ya moyo (Cardiac Tamponade) – Hali ya dharura inayotokea pale ambapo shinikizo la maji linazuia moyo kufanya kazi kabisa.
Shinikizo la damu kushuka sana
Kifo cha ghafla kama hatua ya dharura haikuchukuliwa
Upungufu wa damu na oksijeni mwilini
Kushindwa kwa moyo (heart failure)
Utambuzi wa Tatizo
Echocardiogram (ultrasound ya moyo) – Kipimo bora cha kugundua maji yanayozunguka moyo.
ECG (Electrocardiogram) – Husaidia kuangalia mapigo ya moyo.
X-ray ya kifua – Kuonyesha ukubwa wa moyo.
CT scan au MRI – Kwa uchunguzi wa kina zaidi.
Vipimo vya damu – Kugundua chanzo cha maambukizi au magonjwa mengine yanayosababisha hali hii.
Matibabu ya Moyo Kujaa Maji
Dawa za kupunguza maumivu au kuzuia uvimbe (NSAIDs)
Antibiotics ikiwa chanzo ni maambukizi
Steroids kwa wagonjwa wa autoimmune
Pericardiocentesis – Utaratibu wa kutoa maji kwa kutumia sindano maalum
Upasuaji wa kuondoa sehemu ya pericardium kwa wagonjwa sugu
Jinsi ya Kujikinga
Kutibu maambukizi yote ya mwili mapema
Kuepuka matumizi holela ya dawa
Kupima moyo mara kwa mara hasa kama una historia ya shinikizo la damu, kisukari au magonjwa ya moyo
Kula vyakula vyenye afya na kupunguza chumvi
Maswali Yaulizwayo Mara kwa Mara (FAQs)
Je, moyo kujaa maji ni ugonjwa wa kawaida?
Hapana, lakini hujitokeza kama athari ya magonjwa mengine kama TB, saratani au maambukizi ya virusi.
Ni hatari kiasi gani moyo kujaa maji?
Ni hali ya dharura, hasa ikisababisha tamponade ya moyo – moyo kushindwa kabisa kusukuma damu. Hali hii huweza kusababisha kifo haraka.
Je, maji yanayozunguka moyo huondolewa vipi?
Kupitia utaratibu wa **Pericardiocentesis**, ambapo sindano huingizwa kwenye kifua kutoa maji yaliyokusanyika.
Ni watu gani wako kwenye hatari kubwa?
Wagonjwa wa TB, saratani, waliofanyiwa upasuaji wa moyo, wagonjwa wa figo na wenye matatizo ya kinga ya mwili.
Je, moyo ukijaa maji unaweza kurudia tena?
Ndiyo, hasa kama chanzo hakijatibiwa kikamilifu au kama ni matatizo ya kudumu kama lupus au TB sugu.
Je, tatizo hili linaweza kugundulika kabla ya kuleta madhara makubwa?
Ndiyo, kwa kutumia vipimo vya mapema kama echocardiogram na ECG, hasa kwa watu walio kwenye hatari.
Ni vyakula gani vinaweza kusaidia kuzuia hali hii?
Vyakula vyenye virutubisho, protini, mboga za majani, matunda, na kupunguza vyakula vyenye chumvi na mafuta mengi.
Je, ugonjwa huu unahusiana na shinikizo la damu?
Ndiyo, kwa sababu shinikizo la damu huweza kuathiri moyo na kuongeza uwezekano wa kupata matatizo ya moyo kama haya.
Moyo kujaa maji unaweza kusababisha kushindwa kwa figo?
Inawezekana. Moyo unavyoshindwa kusukuma damu vizuri, viungo kama figo huathirika kwa kutopata damu ya kutosha.
Moyo kujaa maji unaweza kuathiri mapafu?
Ndiyo, kwa kuwa mapafu huathiriwa na shinikizo la maji kutoka kwenye moyo, na kusababisha kushindwa kupumua vizuri.
