Kaswende (Syphilis) ni ugonjwa wa zinaa unaosababishwa na bakteria anayeitwa Treponema pallidum. Ugonjwa huu una hatua kadhaa na kila hatua ina dalili zake, ambazo zinaweza kujitokeza kwa muda tofauti. Kwa wanawake, dalili za kaswende zinaweza kuwa tofauti au zisizo wazi kabisa, na mara nyingi husababisha kuchelewa kwa matibabu. Hii huongeza hatari ya madhara makubwa kiafya na pia kuambukiza wengine.
Dalili za Kaswende kwa Mwanamke Kulingana na Hatua za Maambukizi
1. Hatua ya Awali (Primary Stage)
Kidonda kisichouma sehemu za siri, mdomoni au kwenye njia ya haja kubwa.
Kidonda huwa na ukuta laini na mviringo, huweza kupona chenyewe ndani ya wiki 3 bila matibabu.
Uvimbe wa tezi karibu na kidonda (kama kwapani au kinena).
2. Hatua ya Pili (Secondary Stage)
Upele unaojitokeza sehemu mbalimbali za mwili, hasa viganjani na nyayo.
Vidonda vinavyofanana na vidonda vya malengelenge sehemu za siri.
Homa, uchovu na maumivu ya viungo.
Kupungua kwa nywele (patchy hair loss).
Maumivu ya koo na kuvimba kwa tezi mwilini.
3. Hatua ya Siri (Latent Stage)
Dalili hazionekani lakini bakteria bado wapo mwilini.
Hatua hii huweza kudumu kwa miaka bila mtu kujua ameathirika.
4. Hatua ya Mwisho (Tertiary Stage)
Madhara kwa viungo muhimu kama moyo, ini, ubongo na macho.
Kupoteza uwezo wa kuona au kusikia.
Matatizo ya neva kama kupooza au kuchanganyikiwa.
Madhara haya huweza kutokea baada ya miaka mingi bila matibabu.
Dalili Maalum za Kaswende kwa Mwanamke Mjamzito
Kuweza kumuambukiza mtoto tumboni (kaswende ya kuzaliwa nayo – congenital syphilis).
Kulemaza mimba, kuzaa kabla ya wakati au mtoto kufa tumboni.
Mtoto kuzaliwa na ulemavu wa viungo, macho au ubongo.
Jinsi ya Kugundua Kaswende
Kupima damu hospitalini kwa kipimo cha VDRL au RPR.
Uchunguzi wa kimaabara wa majimaji kutoka kwenye vidonda.
Tiba ya Kaswende
Matibabu ya kawaida ni sindano ya Penicillin G.
Kwa walio na aleji ya penicillin, daktari anaweza toa dawa mbadala.
Tiba ni bora zaidi inapofanyika katika hatua za awali.
Njia za Kujikinga na Kaswende
Tumia kondomu kila unapofanya ngono.
Epuka ngono na mtu mwenye vidonda au upele usio wa kawaida.
Pima afya mara kwa mara ikiwa unafanya ngono bila uaminifu wa mwenza mmoja.
Wajawazito wote kupimwa kaswende mapema.
Maswali na Majibu (FAQs)
Kaswende inaambukizwaje kwa mwanamke?
Kaswende huambukizwa kupitia ngono ya mdomo, uke au haja kubwa na mtu aliyeathirika, pia kutoka kwa mama kwenda kwa mtoto wakati wa ujauzito.
Je, vidonda vya kaswende huuma?
Hapana. Vidonda vya kaswende kwa kawaida haviumi, jambo linalofanya ugonjwa upuuzwe.
Kaswende inaweza kutibiwa kabisa?
Ndiyo. Ikiwa itagunduliwa mapema, kaswende hutibika kabisa kwa kutumia sindano ya penicillin.
Dalili za kaswende huanza lini baada ya maambukizi?
Dalili huanza kati ya siku 10 hadi wiki 3 baada ya kuambukizwa.
Je, kaswende ina madhara gani kwa mtoto wa tumboni?
Inaweza kusababisha mimba kuharibika, mtoto kufa tumboni au kuzaliwa na kaswende.
Ni wakati gani wa kupima kaswende?
Ni bora kupima kila unapokuwa na mpenzi mpya, dalili za magonjwa ya zinaa au kabla ya mimba.
Je, mwanamke anaweza kupata kaswende hata bila kushiriki ngono?
Ni nadra sana, lakini kuna uwezekano mdogo kupitia kugusa vidonda vya mtu aliyeambukizwa.
Kaswende huweza kurudi baada ya kutibiwa?
Ikiwa mgonjwa atapata tena maambukizi kutoka kwa mwenza ambaye haja tibiwa, ndiyo, inaweza kurudi.
Je, kaswende huathiri uzazi wa mwanamke?
Ikiwa haitatibiwa kwa muda mrefu, inaweza kuathiri mfumo wa uzazi kwa kusababisha matatizo ya mimba.
Dalili za kaswende kwa mwanamke zinaweza kufanana na magonjwa mengine?
Ndiyo. Dalili za kaswende zinaweza kufanana na za fangasi, U.T.I au magonjwa mengine ya ngono.
Je, mtoto anaweza kuzaliwa na kaswende?
Ndiyo. Mtoto anaweza kuambukizwa akiwa tumboni kama mama ana kaswende isiyotibiwa.
Je, mtu anayeonekana hana dalili anaweza kuwa na kaswende?
Ndiyo. Mtu anaweza kuwa na kaswende katika hatua ya siri bila dalili yoyote.
Je, kuna vipimo maalum kwa wanawake wajawazito?
Ndiyo. Wanawake wajawazito hupimwa kaswende mapema katika ujauzito na wakati mwingine huweza kurudiwa baadaye.
Ni kwa muda gani kaswende hudumu mwilini bila tiba?
Inaweza kudumu kwa miaka mingi ikiwa haitatibiwa na kuleta madhara makubwa baadaye.
Kaswende inaweza kuzuilika kwa chanjo?
Hapana. Hakuna chanjo ya kaswende kwa sasa. Kujikinga kunategemea tabia salama za ngono.
Ni mara ngapi inashauriwa kupima kaswende?
Kila baada ya miezi 3–6 kwa waliopo kwenye hatari kubwa ya maambukizi.
Je, kaswende inatofautianaje kwa wanaume na wanawake?
Dalili nyingi zinafanana, lakini wanawake wanaweza kuwa na maambukizi yasiyo na dalili zaidi kuliko wanaume.
Je, kuna dawa za mitishamba za kutibu kaswende?
Dawa pekee zinazothibitishwa kutibu kaswende ni zile za hospitali kama penicillin. Dawa za mitishamba hazijathibitishwa kisayansi.
Baada ya matibabu, ni lini mtu anakuwa salama kufanya ngono tena?
Inashauriwa kusubiri hadi daktari athibitishe kwamba umepona kabisa – kawaida baada ya wiki kadhaa.
Je, kaswende inaweza kusababisha kifo?
Ndiyo. Ikiwa haitatibiwa na ikafikia hatua ya mwisho, inaweza kuharibu moyo, ini au ubongo na kusababisha kifo.
