Ugonjwa wa PID (Pelvic Inflammatory Disease) ni maambukizi ya bakteria yanayoathiri viungo vya uzazi wa ndani kwa wanawake, kama mfuko wa uzazi (uterasi), mirija ya uzazi (fallopian tubes), na mayai ya uzazi (ovaries). Ugonjwa huu huanzia ukeni au kwenye shingo ya kizazi na kusambaa juu kuelekea maeneo ya ndani ya fupanyonga. Mara nyingi PID husababishwa na kuchelewesha au kutotibu kwa wakati magonjwa ya zinaa kama kisonono na chlamydia.
Ugonjwa huu huathiri mamilioni ya wanawake kila mwaka duniani kote, na ukichelewa kutibiwa, unaweza kuathiri uzazi na kusababisha utasa wa kudumu.
Dalili za Ugonjwa wa PID
Dalili za PID zinaweza kuwa kali au za polepole, na mara nyingine hujificha. Hata hivyo, dalili zinazojitokeza mara nyingi ni:
Maumivu makali ya tumbo la chini
Kuwashwa au maumivu wakati wa tendo la ndoa
Kutokwa na uchafu usio wa kawaida ukeni (unaoweza kuwa wa njano au kijani na wenye harufu)
Homa au joto la mwili kupanda
Kuchoka sana na kutojisikia vizuri
Maumivu wakati wa kukojoa
Kutokwa na damu kati ya hedhi au baada ya tendo la ndoa
Hedhi isiyo ya kawaida au yenye maumivu makali
Kuhisi presha au uzito sehemu ya fupanyonga
Kichefuchefu au kutapika (katika hatua za juu za ugonjwa)
Sababu za PID
PID husababishwa na bakteria wanaoingia ukeni na kusambaa hadi kwenye viungo vya uzazi. Visababishi vikuu ni:
1. Magonjwa ya Zinaa (STIs)
Kisonono (Gonorrhea)
Chlamydia
Magonjwa haya mawili ndiyo chanzo kikuu cha PID iwapo hayatibiwi kwa haraka.
2. Ngono Zembee
Kuwa na wapenzi wengi wa kimapenzi
Kutokutumia kinga (kondomu)
Kuwa na mwenza ambaye ana magonjwa ya zinaa
3. Kutotibu maambukizi ya uke kwa wakati
Maambukizi madogo ya uke kama bacterial vaginosis yakipuuzwa huweza kusambaa hadi kwenye mfuko wa uzazi.
4. Uwekaji wa vifaa vya uzazi (IUD)
Wakati mwingine, PID hutokea siku chache baada ya kuwekewa kifaa cha uzazi wa mpango.
5. Kufanyiwa upasuaji au uchunguzi wa ndani wa kizazi
Utaratibu kama D&C, hysteroscopy, au biopsy huweza kuongeza hatari ya maambukizi ikiwa mazingira si safi.
Tiba ya PID
1. Dawa za Antibiotic
Dawa kama Doxycycline, Metronidazole, na Ceftriaxone hutumika kwa pamoja ili kuua bakteria mbalimbali.
Dawa hutolewa kwa siku 10 hadi 14 kulingana na ukali wa maambukizi.
Ni muhimu kumaliza dozi hata kama dalili zimepungua.
2. Matibabu ya Mwenza
Mpenzi wako pia anatakiwa kupata tiba hata kama hana dalili, ili kuzuia maambukizi kurudi.
3. Kuepuka Ngono
Usifanye ngono hadi tiba imalizike kabisa na daktari athibitishe kuwa maambukizi yameisha.
4. Upasuaji (kwa kesi kali)
Ikiwa PID imeleta jipu au usaha kwenye mirija ya uzazi, upasuaji unaweza kuhitajika ili kuondoa uchafu huo.
Madhara ya PID Isipotibiwa Mapema
Utasa wa kudumu
Mimba ya nje ya mfuko wa uzazi (ectopic pregnancy)
Maumivu sugu ya fupanyonga
Ugonjwa wa kuambukiza damu (sepsis)
Kifo (kwa kesi kali na zilizopuuzwa)
Njia za Kujikinga na PID
Tumia kondomu kila unapofanya ngono.
Fanya vipimo vya afya ya uzazi mara kwa mara.
Tibu magonjwa ya zinaa mapema.
Usifanye ngono na mtu ambaye hujui hali yake ya afya.
Fanya usafi wa sehemu za siri kwa kutumia maji safi na sabuni isiyo na kemikali kali.
Epuka matumizi ya dawa za kusafisha uke bila ushauri wa daktari.
MASWALI 20+ YANAYOULIZWA MARA KWA MARA (FAQS)
1. PID ni nini?
Ni ugonjwa wa maambukizi ya ndani ya fupanyonga unaoathiri viungo vya uzazi wa ndani kwa mwanamke.
2. Je, PID husababishwa na ngono pekee?
Hapana. Ingawa ngono bila kinga ni sababu kuu, maambukizi kutoka uke au taratibu za hospitali pia husababisha.
3. Najuaje kama nina PID?
Dalili kama maumivu ya tumbo la chini, uchafu ukeni, na homa zinaweza kukuonya. Vipimo vya daktari hutoa uhakika.
4. PID hutibiwa vipi?
Kwa kutumia antibiotics zinazotolewa na daktari.
5. PID inaweza kusababisha utasa?
Ndiyo, hasa ikichelewa kutibiwa na kuathiri mirija ya uzazi.
6. Je, PID huambukiza kama UKIMWI?
La, haienei kama virusi. Lakini chanzo chake kinaweza kuwa magonjwa ya zinaa.
7. Je, mwanaume anaweza kupata PID?
La, PID huathiri wanawake tu, lakini wanaume wanaweza kuambukiza vimelea vinavyosababisha PID.
8. PID ni ya kudumu?
Hapana, ikigunduliwa mapema na kutibiwa, hupona kabisa.
9. Je, PID huleta hedhi isiyo ya kawaida?
Ndiyo, inaweza kusababisha damu nyingi, hedhi isiyo ya kawaida au kutokwa na damu katikati ya mzunguko.
10. Je, PID ni hatari kwa ujauzito?
Ndiyo, huongeza uwezekano wa mimba kuharibika au kujifungua kabla ya wakati.
11. Je, PID husababisha maumivu wakati wa tendo la ndoa?
Ndiyo, ni mojawapo ya dalili zake kuu.
12. Je, PID inaweza kuambukizwa kwa njia ya choo au nguo?
Hapana, huambukizwa kupitia ngono au maambukizi ya ndani ya uke.
13. PID inaathiri wanawake wa rika gani zaidi?
Wanawake walio kati ya miaka 15 hadi 35 wako kwenye hatari zaidi.
14. Ni vipimo gani hutumika kugundua PID?
Vipimo vya uchafu wa uke, kipimo cha damu, ultrasound, na wakati mwingine laparoscope.
15. Je, PID hupona haraka?
Ndiyo, kwa dawa sahihi na kufuata maelekezo ya daktari.
16. Mpenzi wangu pia anahitaji kutibiwa?
Ndiyo, ili kuepuka kurudishiana maambukizi.
17. Je, PID husababisha mimba ya nje ya kizazi?
Ndiyo, ni madhara makubwa yanayoweza kutokea kutokana na uharibifu wa mirija ya uzazi.
18. Je, PID inaweza kujirudia?
Ndiyo, hasa kama mwenza wako hajatibiwa au unafanya ngono bila kinga.
19. Naweza kupata PID hata kama sijawahi kupata magonjwa ya zinaa?
Ndiyo, lakini ni nadra. PID mara nyingi huhusiana na maambukizi ya zinaa.
20. Je, PID inaweza kutibika kwa dawa za asili?
Hakuna ushahidi wa kisayansi wa tiba ya asili kwa PID. Dawa za hospitali ni salama zaidi.
21. Ni dalili gani ya PID inayopaswa kunisumbua zaidi?
Maumivu makali ya tumbo la chini, homa, na kutokwa na uchafu wenye harufu kali ni ishara za dharura.
